Акция "остановим разрушение армянского наследия"

Arin-Berd · 5 марта 2006

В конце мероприятия участники из ООН, ЮНЕСКО, международных инстанций и Европарламента потребовали осудить уничтожение памятников и святынь, принадлежащих разным нациям и религиям по политическим или по иным мотивам.

shmidt · 15 марта 2006

там уже стрелбише

Kornelij Glas · 15 марта 2006

вот что осталось от кладбища - фотки сегодня распротранены МИД.

Kornelij Glas · 15 марта 2006

еще

Arm · 15 марта 2006

это демонстративный акт - сделать стрельбище на месте древнего армянского кладбища.

больше цензурных слов нет.

Kornelij Glas · 15 марта 2006

да и нецензурных не хватает как-то

ZIDANE · 15 марта 2006

Чтобы сделать побольнее и кощунственее, организовали стрельбище, намек на угрозу...., только ожесточают..

Sehnsucht · 15 марта 2006

они лишь в очередной раз доказывают на практике, насколько они варвары, неимеющие ни человеческикого достоинства, ни ценностей, ни моральных устоев .

Semetoja · 21 марта 2006

Руководителей России призывают осудить проявления вандализма в Нахичеване

Круглый стол по теме "Армянские памятники культуры Нахичевана - объект вандализма Азербайджана" состоялся 20 марта в Москве. Как сообщили корреспонденту ИА REGNUM в редакции газеты армян России "Еркрамас", в круглом столе приняли участие руководители ряда организаций: Виктор Кривопусков (Общество дружбы и сотрудничества с Арменией), Сергей Абгарян (Московское армянское общество "Нахичеван"), Юрий Навоян (Русско-армянское содружество), Эмануил Долюакян (Армянское культурно-просветительское общество "Арарат").

По итогам круглого стола его участниками было принято Заявление, в котором осуждается варварское уничтожение армянских историко-архитектурных памятников города Старая Джуга в Нахичеване, осуществленное властями Азербайджана в декабре 2005 г.

"В начале XX века, когда армянская историческая провинция Нахичеван находилась в составе Российской империи, а затем в Республике Армения, в древнеармянском городе Старая Джуга было около 8 тысяч хачкаров (крест-камней) - шедевров мировой малой архитектуры. Для создания каждого такого христианского надгробного камня трудились великие мастера прошлого. За время нахождения Нахичевана в составе Советского Азербайджана было уничтожено более 4 тысяч этих шедевров архитектуры.

С 1998 г. усилиями ЮНЕСКО вандализм был приостановлен, - говорится в Заявлении. - Однако именно сейчас, когда Россия, США, Франция - сопредседатели Минской группы по карабахскому урегулированию, ОБСЕ, ЕС и другие международные организации ведут поиск путей разрешения проблемы Нагорного Карабаха, официальный Баку в Нахичеване беззастенчиво осуществил заключительный этап вандализма, попирая все гуманистические усилия мирового сообщества".

Авторы итогового Заявления круглого стола также с возмущением отмечают, что Азербайджан беспрецедентно, вопреки исторической правде осуществляет государственную политику фальсификации истории России, Армении, кавказского региона в целом, а значит, дезориентирует и сознательно вводит в заблуждение собственный народ и мировое сообщество, что противоречит общепринятым человеческим нормам сохранения культурного наследия, Конвенции ООН 1948 года и является актом геноцида.

"Мы обращаемся к государственному руководству, к общественно-политическим кругам России, к Русской Православной Церкви с призывом незамедлительно осудить эти проявления вандализма и потребовать от азербайджанских властей строгого соблюдения общепринятых международных норм и обязательств по сохранению стране культурно-исторического наследия других народов в соответствии с международными конвенциями и обязательствами", - отмечается в Заявлении.

Постоянный адрес новости: www.regnum.ru/news/609484.html

Злодиюка · 29 марта 2006

ЮНЕСКО собирается направить в Нахичеван группу экспертов

Общество

Генеральный директор ЮНЕСКО Коихиро Мацуура выразил готовность направить в Нахичеван группу экспертов для изучения проблемы и осуждения случившегося. На прошлой неделе председатель Всемирного армянского конгресса Ара Абрамян в качестве посла доброй воли ЮНЕСКО во время официальной встречи обратил внимание К.Мацууры на уничтожение азербайджанцами армянского кладбища в Старой Джульфе.

По словам председателя Европейского представительства общеармянских структур, советника министра иностранных дел РА Ашота Григоряна, Ара Абрамян осудил вандализм в отношении памятников культуры вообще и акт уничтожения представляющих большую ценность христианских памятников в Старой Джульфе в частности, отметив, что это влечет за собой и негативные политические последствия и еще более дестабилизирует политическую ситуацию на Южном Кавказе.

Ара Абрамян также пригласил Коихиро Мацууру посетить Армению для ознакомления с сокровищами армянской культуры. Генсек ЮНЕСКО заверил, что в случае получения приглашения он с удовольствием запланирует свой визит в Армению.

http://www.openarmenia.com/sections/news/607/

Arin-Berd · 8 апреля 2006

Европарламент направляет в Старую Джульфу (Нахичевань) миссию наблюдателей

Из Брюссельского офиса Евроармянской федерации справедливости и демократии (Брюссель) сообщают, что, вероятно, в конце апреля делегация Европарламента прибудет в Нахичевань (Азербайджан) с целью проверки информации и фактов превращения территории старых армянских кладбищ Старой Джульфы в военное стрельбище.

Такое решение приняли председатель Европарламента и председательство политических группировок в ходе состоявшегося 6 апреля заседания Конгресса. Конгресс, приняв за основание февральское решение Европарламента за номером PG-TA (2006) 0069, которое требует от Азербайджана разрешить осуществление на его территории фактографических работ миссии наблюдателей в археологических и особенно в армянских археологических местностях, официально принял решение отправить не просто временную делегацию, а доверить эту миссию межпарламентской комиссии Евросоюз-Армения. 10 членов Комиссии уже 17-21 апреля будут в Армении и, получив разрешение от властей Баку, отправятся в Нахичевань.

12:14 08.04.2006

Закавказская шеф-редакция ИА REGNUM

Arin-Berd · 19 апреля 2006

А вот уже и поступают первые подтверждения акта вандализма.

Azerbaijan: Famous Medieval Cemetery Vanishes

IWPR reporter confirms that there is nothing left of the celebrated stone crosses of Jugha.

By IWPR staff in Nakhichevan, Baku and Yerevan (CRS No. 336, 19-Apr-06)

It has become one of the most bitterly divisive issues in the Caucasus – but up until now no one has been able to clear up the mystery surrounding the fate of the famous medieval Christian cemetery of Jugha in Azerbaijan.

The cemetery was regarded by Armenians as the biggest and most precious repository of medieval headstones marked with crosses – the Armenians call them “khachkars” – of which more than 2,000 were still there in the late Eighties. Each elaborately carved tombstone was a masterpiece of carving.

Armenians have said that the cemetery has been razed, comparing its destruction to the demolition of two giant Buddha figures by the Taleban in Afghanistan. Azerbaijan has hit back by accusing Armenia of scaremongering, and of destroying Azerbaijani monuments on its own territory.

Now an IWPR contributor has become the first journalist to visit the site of the cemetery on Azerbaijan’s border with Iran - and has confirmed that the graveyard has completely vanished.

The European Parliament, UNESCO and Britain’s House of Lords have all taken an interest in the fate of the Jugha cemetery. A European Parliament delegation is currently visiting the South Caucasus. But so far none has been allowed to visit the site itself.

If international observers can confirm that the cemetery has been razed, it is sure to spark a new high-voltage row between the two countries, which have engaged in a bitter war of allegation and counter-allegation since fighting ended in the Nagorny Karabkah conflict in 1994.

The IWPR contributor was accompanied by two Azerbaijani security service officers and was restricted in his movements. He was unable to go right down to the River Araxes, the site of the former cemetery, as it lies in a protected border zone. However, he was able to see clearly that there was no cemetery there, merely bare ground. Nor was there, as some Armenians have claimed, a military training ground.

He did manage to see a 20th century cemetery with Armenian tombstones that lay untouched in a nearby village.

This is one of the most inaccessible parts of Europe, located in the Azerbaijani exclave of Nakhichevan, which is surrounded by Armenia and Iran and – because of the unresolved Armenian-Azerbaijani dispute - is only accessible from the rest of Azerbaijan by air.

Old Julfa, or Jugha as it is known by the Armenians, sits on the northern bank of the River Araxes which divides Nakhichevan from Iran.

According to Armenian and other historians, Julfa was a flourishing Armenian town in the Middle Ages. But in 1604, Shah Abbas of Persia forcibly resettled the inhabitants to Isfahan, where to this day there is still an Armenian quarter known as New Julfa.

The ruined town and its cemetery remained, and were visited by a number of travellers over the years. British Orientalist Sir William Ouseley arrived in July 1812 and found “a city now in perfect decay”, and the remains of what had been one of the most famous stone bridges in the world.

He wrote, “I examined the principal remains of Julfa, where 45 Armenian families, apparently of the lowest class, constituted the entire population.

“But of its former inhabitants, the multiplicity was sufficiently evinced by the ample and crowded cemetery, situated on a bank sloping towards the river, and covered with numerous rows of upright tombstones, which when viewed at a little distance, resembled a concourse of people or rather regiments of troops drawn up in close order.”

Historian Argam Aivazian, the principal expert on the Armenian monuments of Nakhichevan, said that Jugha was a unique monument of medieval art and the largest Armenian cemetery in existence. There were unique tombstones shaped like rams, a church and the remains of a massive stone bridge. Nowhere else in the world, he said, was there such a big concentration of thousands of khachkars in one place.

Aivazian last visited the site in 1987, when it was still mostly intact, despite its poor upkeep during the Soviet period.

Artist Lusik Aguletsi, a Nakhichevan-born Armenian, also last visited the cemetery in 1987, although she was under escort.

“There is nothing like it in Armenia,” she said. “It was a thrilling sight. Two hills completely covered in khachkars. We weren’t allowed to draw or photograph them.”

Armenian experts now accuse Azerbaijan of a deliberate act of cultural vandalism.

“The destruction of the khachkars of Old Jugha means the destruction of an entire phenomenon in the history of humanity, because they are not only proof of the culture of the people who created them, they are also symbols that tell us about a particular cultural epoch,” said Hranush Kharatian, head of the Armenian government’s department for national and religious minorities.

“On the entire territory of Nakhichevan there existed 27,000 monasteries, churches, khachkars, tombstones and other Armenian monuments,” said Aivazian. “Today they have all been destroyed.”

Although the historical provenance of the cemetery is disputed in Azerbaijan, its cultural importance is confirmed by the 1986 Azerbaijani book “The Architecture of Ancient and Early Medieval Azerbaijan” by Davud Akhundov, which contains several photographs of the cross-stones of Jugha.

In Akhundov’s book, the stones are said to be of Caucasian Albanian origin, in line with the official theory taught in Azerbaijan that the Christian monuments there are the work not of Armenians, but of the Albanians. The Caucasian Albanians - a people unconnected with Albania – lived in the south-eastern Caucasus but their culture began to die out in the Middle Ages.

Nowadays, there is a village of some 500 inhabitants known as Gulistan near where the cemetery used to lie. The climate is harsh and dry and the houses are mostly built of wattle and daub and stones from the river.

The local inhabitants are tight-lipped, denying there was ever an Armenian cemetery here

“In some parts of Julfa there are historic Christian cemeteries, but they are monuments of Caucasian Albania and have nothing to do with Armenians,” said political scientist Zaur Ibragimli, who lives in Julfa.

He added that there is a large Armenian cemetery and church, still preserved, near the village of Salkhangaya.

Husein Shukuraliev, editor of the Julfa local newspaper Voice of Araxes said the destruction of the cemetery began as early as 1828, when Azerbaijan became part of the Russian empire. Thousands of tombstones were then destroyed at the turn of the 20th century when a railway was constructed, he said.

Safar Ashurov, a scholar with Azerbaijan’s Institute of Archaeology and Ethnography disputed that the cemetery was Armenian, calling the ram shapes an “element of exclusively Turkish Muslim grave art”.

However, two other witnesses told IWPR that there has been more recent destruction of the cemetery – though it may have started much further back than Armenians allege.

A man named Intigam who works repairing tin cans in Baku said he was posted in Julfa with the Soviet army in 1988-89. At the end of 1989, the radical Azerbaijani nationalist politician Nemat Panahov dismantled the border-posts on Nakhichevan’s border with Iran. Intigam said that part of the Julfa cemetery was destroyed at that time.

Panakhov himself declined to comment when contacted by IWPR, saying, “Journalists always deceive me, and I don’t want anything more to do with them.”

A second witness, who asked for his name not to be given, said that there were khachkar stones on the site up until 2002, but they were then removed on the orders of the Nakhichevan military command.

An Armenian architect, Arpiar Petrossian, told IWPR he visited the Iranian side of the border in 1998 with a friend in order to look at the monuments on that side. They also viewed the remains of the bridge. Looking across the river into Azerbaijan, he said, they noticed a flat-bed train apparently removing the cross-stones from the cemetery.

Armenian deputy culture minister Gagik Gyurdjian said his government raised the alarm in 1998.

“Then we got the entire international community up in arms and stopped the destruction,” he told IWPR. “But in 2003 the destruction started again. Many khachkars were buried under the earth, and the rest were destroyed and thrown into the Araxes.”

In the last few months, the propaganda war over Jugha has reached a new intensity - just as the latest round of Karabakh peace talks between presidents Ilham Aliev and Robert Kocharian, held in February, ran into trouble.

Azerbaijani president Aliev angrily denied Armenian allegations about the Jugha cemetery last week, saying the claims were “a lie and a provocation”.

International institutions are now demanding to be allowed to visit the site of the cemetery. The European Parliament passed a resolution in February condemning the destruction of the cemetery.

However, Azerbaijan said it would only accept a European parliamentary delegation if it visited Armenian-controlled territory as well. Around one seventh of what is internationally recognised as Azerbaijani territory has been under Armenian control since the end of the Karabakh conflict.

“We think that if a comprehensive approach is taken to the problems that have been raised, it will be possible to study Christian monuments on the territory of Azerbaijan, including in the Nakhichevan Autonomous Republic,” said Azerbaijani foreign ministry spokesman Tahir Tagizade.

The Azerbaijani foreign ministry says old Muslim monuments have disappeared from Armenia. In a statement, it said that at least 1,587 mosques and 23 madrassas had been destroyed in what was once the Muslim-governed Yerevan Khanate - now part of Armenia. In the Zangezur and Echmiadzin areas alone, more than 830 mosques have been demolished, it said, adding that more than 500 Muslim cemeteries have been destroyed within the territory of Armenia. The statement did not specify when this destruction occurred.

Avetik Ishkhanian, president of Armenia’s Helsinki Committee, blames the international community for not reacting sooner to the razing of Jugha, contrasting the response with the outcry that followed the Taleban’s demolition of the Buddhas of Bamian in 2001.

“Why has there not been the same reaction in this case?” asked Ishkhanian. “At that time, world public attention was directed against the Taleban regime, and this act of barbarism was used as a propaganda weapon to launch military action against them.”

Reporting by Idrak Abbasov in Nakhichevan; Shahin Rzayev and Jasur Mamedov in Baku; and Seda Muradian, Narine Avetian and Karine Ter-Sahakian in Yerevan.

Arm · 27 апреля 2006

ИСТОРИЧЕСКОЕ КЛАДБИЩЕ - ЖЕРТВА ВОЙНЫ

http://armtown.com/news/ru/azg/20060426/2006042603/

Под таким заголовком московский корреспондент еженедельной газеты «Таймс» Джереми Пейдж осуждает Азербайджан «в стирании с лица земли единственного в своем роде кладбища, которое считается одним из чудес региона». Он считает это «культурным вандализмом», сравнивая деяние с разрушением в 2001 году в Афганистане памятников Бамьянских Будд. Представитель располагаемой в Лондоне неправительственной организации «Институт сообщений относительно войны и мира», посетив эту строго запрещенную местность, где, по его данным, было расположено около 2.700-10.000 прекрасных резных хачкаров 9-16вв., обнаружил всего лишь «пустынную территорию». Это утверждение независимой организации, относительно которых Армения уже долгое время взывает к участию международных заведений.

Обнаружение вышеуказанного института и подтверждение факта, как пишет Пейдж, ставит в неловкое положение президента Алиева, который, обращаясь к этому вопросу, сказал, что «это ложь и просто подстрекательство». А от имени министерства иностранных дел Азербайджана Тахир Тагизаде отметил, что на этой территории армянского кладбища никогда не было.

Автор статьи также отмечает, что представителям ЮНЕСКО не было разрешено посетить эту местность, где, по словам автора статьи, сегодня объявилось некое поселение из 500 человек. В конце приводятся слова Аргама Айвазяна, в которых он подтверждает, что 27 тыс. памятников, представляющих культурную ценность, - церкви, монастыри, хачкары, кладбища до 1987 года находились в нетронутом состоянии.

По публикации Акопа Цуликяна

shmidt · 8 мая 2006

Եղեռնագործություն գրքի հանդեպ

Խոսքիս այսօրինակ վերնագրումը, հարկավ, անցանկալի ու մեղադրական է: Թող ընթերցողը հավատացած լինի, որ ամենաշատը ես կուզենայի այսպիսի ծանր վերնագրով չսկսել ասելիքս: Ավա՜ղ... փաստերը հաստատում ու վերահաստատում են ընտրածս վերնագրի ոչ միայն բարոյական, այլեւ իրավական հիմնավորումը:

Ի՞նչն է այսպիսի դատապարտող եզրակացության հիմքը, կհարցնի ընթերցողը... Մի՞թե նախիջեւանյան հուշարձանների ադրբեջանական եղեռնագործությանը մասնակցություն են ունեցել նաեւ հայերը, նպաստել ու ծրագրել կամ էլ աջակցել են այդ նողկալի ոճրի իրականացմանը: Ո՛չ, ոչ, շտապում եմ հանգստացնել ընթերցողին: Պարզապես Նախիջեւանում ֆիզիկապես ոչնչացնում-կործանում են հայոց հուշարձանները, իսկ Երեւանում էլ գիր ու գրականություն ստեղծող որոշ անձինք էլ, նույն ժամանակ, բառիս անփոխարինելի իմաստով, կարծեք պատահմամբ թե համագործակցությամբ, ոչնչացնում-վերացնում են դրանց վերաբերյալ բազմամիլիոն ծախսերով տպագրված գրքի բազմահազար տպաքանակը:

Մի՞թե, թերեւս տարակուսանքով հարցնի ընթերցողը: Այո՛, այո, մի զարմացեք ու զայրացեք... Որպեսզի ամեն ինչը հուզականությունից զերծ ու հասկանալի, փաստական լինի, պետք է խնդիրը ներկայացնեմ միայն ու միայն փաստերով: Ուստի անհրաժեշտ է մի փոքր անդրադառնալ խնդրի հիմնարար պատմությանը, որը մեզ տանում է 1985-1992 թթ.:

Եվ այսպես ի մտի առնենք. Հայաստանի Հանրապետության նախարարների խորհրդին առընթեր հուշարձանների պահպանության եւ օգտագործման գլխավոր վարչությունը (այժմ՝ մշակույթի նախարարության ենթակայության գործակալություն) կատարելով Հայաստանի կոմկուսի կենտկոմի քարտուղարության 1985 թ. փետրվարի եւ հանրապետության Հրատպետկոմի 1985 թ. մարտի 27-ի կոլեգիայի որոշումները, իր 1985 թ. նոյեմբերի 28-ի, թիվ 02/8/1224 գրությամբ հայտ-միջնորդություն էր ներկայացրել «Խորհրդային գրող» (այժմ՝ «Նաիրի») հրատարակչությանը, վերջինիս 1988 թ. պլանով հրատարակելու իմ «Նախիջեւանի ԻԽՍՀ քարակերտ հուշարձանները» գիրքը: Այն եռալեզու (հայերեն, անգլերեն, ռուսերեն), գունավոր եւ բազմաքանակ պատկերազարդմամբ պատկերագիրք է, որի վերնագիրը հետագայում ինքս վերափոխեցի՝ «Նախիջեւան. գիրք հուշարձանաց»:

Այս հատորի հրատարակումը «Խորհրդային գրողի» 1988 թ. պլանից այնուհետեւ տեղափոխվեց 1989 թ., ապա 1990 թ.: Գիրքն ի վերջո 1990 թ. սկզբներին արդեն արտադրությունում էր, երբ «Խորհրդային գրողի» արվեստի բաժնի հիմքի վրա ստեղծվեց այժմ գործող «Անահիտ» հրատարակչությունը: Այս պատճառով էլ նորաստեղծ հրատարակչությանն անցավ իմ գրքի հրատարակման թե՛ իրավունքը եւ թե՛ պայմանագրային մյուս պարտականությունները: Այսպիսով «Անահիտը» (տնօրեն Արտակ Ոսկանյան) 1990 թ. սկզբներից դառնալով իրավաբանական անձ եւ իրավահաջորդ՝ շարունակեց (այստեղ փակագծեմ՝ ոչ բարով տեր դառնար ու շարունակեր) կատարել «Խորհրդային գրողից» իրեն անցած իմ գրքի հրատարակման աշխատանքները, որն այդ ժամանակ գտնվում էր Երեւանի գունավոր տպագրության տպարանում (տնօրեն Մ. Գեւորգյան):

Բոլորիս հայտնի պատճառներով՝ այդ տարիներին հանրապետությունում ստեղծված ծանր տնտեսական կացության հետեւանքով, 1990 թ. տիտղոսաթերթով եւ ելքային տվյալներով տպագրված գիրքը, փաստորեն, կազմվեց եւ առաքման պատրաստ եղավ միայն 1991 թ. նոյեմբերին եւ պահեստավորվեց գունավոր տպագրության պահեստում: Եվ այդ ժամանակից էլ, ինչպես տեղին է նշել, սկսվեց «Անահիտ» հրատարակչության կողմից գրքի տպաքանակի ստացման ու տարածման, մեղմ ասած, ոչ պատշաճ կատարման, պայմանագրով ստանձնած իր պարտականությունների ոտնահարման ու չկատարման պատմությունը:

Հատորի ծավալի ու ծախսերի վերաբերյալ մոտավոր կամ ամբողջական պատկերացում կազմելու համար նկատենք, որ այն 21X26 սմ չափսի, 39 պայմանական-տպագրական մամուլ ծավալով (368 մեծադիր էջ) ունեցող գիրք է: Ունի կոշտ (N7) կազմ եւ սուպերշապիկ: Հատորում տպագրված է Նախիջեւանի պատմական գավառների հուշարձաններից (վանքեր, եկեղեցիներ, կամուրջներ, խաչքարեր, բերդեր, տապանաքարեր, ժայռապատկերներ, որմնանկարներ, հնագիտական իրեր) 65-ի հատակագիծ-չափագրությունները եւ 400 լուսանկարներ, որոնցից 250-ը` գունավոր տպագրությամբ: Նկատենք նաեւ, որ այդչափ պատկերազարդող եւ գունավոր տպագրությամբ մինչ այդ ոչ միայն Նախիջեւանի վերաբերյալ, այլեւ առհասարակ Հայաստանում տպագրված այդօրինակ գրքերի թվում հատորը եզակիներից մեկն է, որի 30.000 տպաքանակի համար օգտագործվել է ավելի քան 35 կավճապատ (120 գր.) թուղթ, մի քանի ստվարաթուղթ, մոտ 8000 մ քաթանատիպ լիդերին: Այնպես որ, այդ ծախսաշատ հատորը լույս աշխարհ բերելու համար պետական միջոցներից օգտագործվել էր բազմամիլիոն դրամական ու նյութական միջոցներ: Իսկ այս ամենը, ինչպես տեղին է ասել, ոչնչացվել է առանց խղճի խայթի ու պատասխանատվության: Նշենք, որ «Անահիտ» հրատարակչությունը սկզբնական շրջանում տնտեսական պայմաններից ելնելով, չկարողացավ տպարանին փոխանցել գրքի տպագրական մասի ծախսերը: Հետագայում էլ, ինչպես պարզվում է, չի կարեւորել կամ էլ դիտավորությամբ ու միտումնավոր չի զբաղվել գրքի տպաքանակը տպարանից տեղափոխելու եւ այն սահմանված կարգով (պայմանագրային պարտավորությամբ) տարածելու եւ ընթերցողին հասցնելու խնդիրներով:

Արձանագրեմ նաեւ, որ գրքի հրատարակումից հետո էլ «Անահիտի» տնօրենությունը ժամանակին նույնիսկ հրաժարվում էր ինձ հասանելիք հեղինակային վարձատրության վճարումից: Այս խնդրի կարգավորման համար ստիպված եմ եղել նույնիսկ հայցադիմումով դիմել Երեւանի Մյասնիկյանի շրջանի ժողդատարանին, որի 1992 թ. փետրվարի 5-ի որոշմամբ՝ իմ համաձայնությամբ, հրատարակչությունից հոնորարի դիմաց գրքեր ստանալու պայմանով, 1992 թ. փետրվարի 6-ին «Անահիտի» հետ կնքել եմ լրացուցիչ պայմանագիր, որն ուժի մեջ էր կնքման պահից: Սակայն այսքանից հետո էլ «Անահիտ» հրատարակչության անբարեխղճության հետեւանքով 4 ամիս անց միայն՝ 1992 թ. հունիսի 4-ին, կարողացա ինձ հասանելիք հոնորարի դիմաց հրատարակչությունից ստանալ գրքի 30.000 տպաքանակից 3190 օրինակները: Իսկ գրքի մնացած տպաքանակի (հրատարակչության տրամադրության տակ եղած երեւի 600-700 օրինակներից բացի)՝ շուրջ 26.000 օրինակները մնացին տպարանում:

Վերջերս էլ ինձ տեղեկություններ են հասնում այն մասին, որ տպարանում գտնված վերոնշյալ տպաքանակը ինչ-ինչ հանգամանքներով ոչնչացվել է: Ս. թ. մարտի 24-ին տպարանի նոր տնօրեն Էդիկ Ստեփանյանի հետ իմ ունեցած հեռախոսազրույցից պարզվեց, որ գրքի տպաքանակի ոչնչացման պատճառների, հիմքերի, պետական ակտի եւ առհասարակ այդ ուղղությամբ փաստաթղթային հիմք ու հիմնավորումներ չկան: Հեգնանք է, իհարկե սա, որն, անշուշտ, պարզաբանման կարիք ունի: Ակամա մտաբերում ես հայտնի ասացվածքներից մեկը՝ ոչ տեսել եմ, ոչ էլ լսել: Իսկ եւ իսկը Ադրբեջանի սրտով է: Նրանք աշխարհով մեկ պնդում-տարածում են, որ Նախիջեւանում հայկական հուշարձաններ չեն եղել, իսկ մենք էլ՝ դրանց վերաբերյալ տպագրված հատորն ենք ոչնչացնում-վերացնում:

Հայ ժողովրդի բազմադարյան պատմությունից դպրոցականին էլ հայտնի է, որ հայոց ձեռագիր մատյանները, գիրն ու գրականությունը հրդեհում ու ոչնչացնում էին մեր հողը ներխուժած թաթար, մոնղոլ, թուրք հրոսակները, այլ ժողովուրդների պատմության մեջ՝ ճիզվիտներն ու ֆաշիստները, կոմունիստները... Հայ մարդը, կինը, երեխան դարեր շարունակ իր կյանքից առավել է համարել հայոց գրի ու մտքի մատյանները փրկելու, պահելու եւ դարերին ավանդելու գործն ու պարտականությունը... Արդ, հարգարժան ընթերցող, ում հետ համեմատեմ գիր ու գրականություն ստեղծող «Անահիտի» եւ Երեւանի գունավոր տպագրության տպարանի տնօրենությունների այս արարքը: Ասացեք խնդրեմ: Հավատացած եմ, որ դժվարանում եք: Քանզի, իրոք որ աներեւակայելի է պատկերացնել այսպիսի սառնասիրտ ոճրի գործադրումը սեփական իսկ աշխատանքով ստեղծված արժեքի նկատմամբ: Եթե մի քիչ չափազանցություն չհամարենք, դա սեփական նորածին երեխային խանձարուրում սեփական ձեռքերով ոչնչացնել է, հայագիտության, հայոց պատմության ու մշակույթի ստեղծման նկատմամբ դավադրական ու դավաճանական արարքին հավասարազոր քայլ:

Ստիպված եմ ընտրել նման ոճ, քանզի այդ իրավունքի թե՛ բարոյական եւ թե՛ իրավական արտոնությունը հենց տվել են «Անահիտ» հրատարակչությունն ու գունավոր տպարանի տնօրենությունը: Քանզի, եթե հրատարակչությունը ուզենար, դե դրա համար ազգային մտահոգություն ու մակարդակ է պետք, կգործեր այնպես, որ հրատպետկոմի, կառավարության աջակցությամբ տպարանին վճարվելիք ծախսերը զեղչվեին: Բացի այդ՝ տպաքանակը մաս առ մաս հրատարակչությունը կարող էր վաճառքի հանել եւ տպարանի պարտքերը մարել: Կարելի էր նաեւ հովանավորներ փնտրել: Ի վերջո, տպարանը եւս, եթե հատորի տպաքանակը որպես սեփականություն ձեւակերպել է հրատարակչության պարտքի դիմաց, գիրքը կարող էր վաճառքի հանել (եթե միայն դրամահոգությամբ չտարվեր) եւ առաջացած գումարով վերականգնել իր ծախսերը: Մանավանդ որ գիրքը եռալեզու է եւ Հայաստանից բացի այն կարելի էր վաճառել նաեւ արտասահմանյան երկրներում: Վերջապես կարելի էր բարեգործություն կատարել եւ տպաքանակի մի զգալի մասը տրամադրել հանրապետության գրադարաններին, բուհերին, դպրոցներին, գիտական հիմնարկներին, որի կարիքը, առանց չափազանցելու, խիստ զգացվում է:

Սակայն մեր հրատարակիչ-տպագրիչները գիրքը բանտելով պահեստներում՝ խեղդամահ են արել եւ, ինչպես ջանում եւ ջանալու են ներկայացնել, այն ոչնչացրել են: Իսկ տպաքանակի որոշակի հանգամանքներում ոչնչացվելը, իմ կարծիքով, մտացածին երեւակայության բնագավառից է: Իրականում, ենթադրում եմ, որ դրա տակ թաքնված է քրեորեն դատապարտելի ինչ-որ արարք, որի իսկության պարզաբանման համար պետք է զբաղվեն դատաքննչական պատկան մարմինները: Քանզի բազմամիլիոն վնաս է հասցվել նախեւառաջ պետությանը եւ ապա ոտնահարվել է իմ հեղինակային իրավունքը՝ իմ տպագրված ստեղծագործությունը, փաստորեն, հոնորարիս դիմաց դատական կարգով հրատարակչությունից մի կերպ ձեռք բերած օրինակներից բացի, ընթերցողին չի հասել:

Ավելորդ է ասել, որ սեփական ստեղծագործությունը լայն հասարակայնության շրջանում տարածելը, նրանց հայտնի դարձնելը յուրաքանչյուր հեղինակի գլխավոր նպատակն է: Այնպես որ՝ «Նախիջեւան. գիրք հուշարձանաց» գրքիս շուրջ 26.000 տպաքանակը, Երեւանի գունավոր տպագրության տպարանի պահեստներում բանտվելը եւ ապա խորհրդավոր պայմաններում ոչնչացված լինելը թե՛ քրեորեն եւ թե՛ բարոյապես դատապարտելի ու ստոր արարքներ են: Եվ այս ամենը այն ժամանակ, երբ Ադրբեջանը 1997-98 թվականներից ծրագրված կործանում-ոչնչացնում է նախիջեւանյան ողջ հայկական հուշարձաններն ու պատմական վկայախոսները: Այն ժամանակ, երբ հենց այդ կործանված հուշարձանների բազմահազար փաստավավերագրական լուսանկարներով հագեցված մեկ տասնյակ հատորների տպագրման, «Բանտված հայաշխարհ» տեսաֆիլմաշարի համար Հայաստանով եւ աշխարհով մեկ (մամուլով, ռադիոյով, հեռուստատեսությամբ) մեկենասներ ու հովանավորներ եմ փնտրում, դիմում եմ հազարավոր մարդկանց, ջանում կոպեկ-կոպեկ գումարներ հավաքել, որպեսզի նաեւ այսօրինակ վայ հրատարակիչ-տպագրիչներին գոնե գրի ու գրականության միջոցով հասանելի դարձնեմ մեր ժողովրդի ստեղծած պատմամշակութային արժեքները: Ասելիքս վերջակետելուց առաջ ուզում եմ հարցնել ընթերցողին, արդյոք խի՞ստ էր ընտրածս վերնագիրը, թե՞...

ԱՐԳԱՄ ԱՅՎԱԶՅԱՆ

http://culture.azg.am/?lang=AR&num=2006042904

Arin-Berd · 30 мая 2006

Сегодняшняя статья из газеты «The Independent»

Azerbaijan 'flattened' sacred Armenian site

By Stephen Castle in Brussels

Published: 30 May 2006

Fears that Azerbaijan has systematically destroyed hundreds of 500-year-old Christian artefacts have exploded into a diplomatic row, after Euro MPs were barred from inspecting an ancient Armenian burial site.

The predominantly Muslim country's government has been accused of "flagrant vandalism" similar to the Taliban's demolition of the Bamiyan Buddhas in Afghanistan.

The claims centre on the fate of rare "khachkars", stone crosses carved with intricate floral designs, at the burial ground of Djulfa in the Nakhichevan region of Azerbaijan, an enclave separated from the rest of the country by Armenia.

The works - some of the most important examples of Armenian heritage - are said to have been smashed with sledgehammers last December as the site was concreted over.

The Azerbaijan government, which denies the claims, is now at the centre of a row with MEPs, some of whom it accused of a "biased and hysterical approach". Its ambassador to the EU also says the European Parliament has ignored damage to Muslim sites in Armenia. Azerbaijan has refused to allow a delegation of Euro MPs permission to visit the 1,500-year-old Djulfa cemetery during their trip to the region last month.

Most of original 10,000 khachkars, most of which date from the 15th and 16th century, were destroyed by the early 20th century, leaving probably fewer than 3,000 by the late 1970s.

According to the International Council on Monuments and Sites (Icomos), the Azerbaijan government removed 800 khachkars in 1998. Though the destruction was halted following protests from Unesco, it resumed four years later. By January 2003 "the 1,500-year-old cemetery had completely been flattened," Icomos says.

Witnesses, quoted in the Armenian press, say the final round of vandalism was unleashed in December last year by Azerbaijani soldiers wielding sledgehammers.

The president of Icomos, Michael Petzet, said: "Now that all traces of this highly important historic site seem to have been extinguished all we can do is mourn the loss and protest against this totally senseless destruction."

Some MEPs believe that, boosted by its oil revenues, Azerbaijan is adopting an increasingly assertive stance in the region. Charles Tannock, Conservative foreign affairs spokesman in the European parliament, argued: "This is very similar to the Buddha statues destroyed by the Taliban. They have concreted the area over and turned it into a military camp. If they have nothing to hide then we should be allowed to inspect the terrain."

When MEPs passed a critical resolution in February, Azerbaijan's Foreign Minister, Elmar Mammadyarov, made a formal protest. Then, when the parliament's delegation for relations with Armenia, Azerbaijan and Georgia, asked to combine a mission to Armenia with a visit to the Djulfa archaeological site, their request was refused.

The Council of Europe's Parliamentary Assembly hopes to visit the site and its secretary general has offered to set up an expert group to examine cultural sites in Azerbaijan and Armenia. MEPs insist that the authorities in Azerbaijan should open their doors if they have nothing to hide.

Hannes Swoboda, an Austrian socialist MEP and member of the committee barred from examining the site, said he hopes a visit can be arranged in the autumn. He added: "If they do not allow us to go, we have a clear hint that something bad has happened. If something is hidden we want to ask why. It can only be because some of the allegations are true."

And he warned: "One of the major elements of any country that wants to come close to Europe is that the cultural heritage of neighbours is respected."