600 ереванцев

[Понч]

Уффф... в общем, без традиционных за последние 20-30 лет разговоров "простить ли нам турок или не простить" - мы выглядим совсем как не армяне. А вот когда говорим на такие очевидные темы - вот тогда мы настоящие армяне.

[ZepStam]

можно провести соц опрос и представить какие хочешь данные...

[ZIDANE]

Открытие границы приведет к реабилитации земель Западной Армении, находящихся ныне в деприсивном состоянии. То есть за наш счет уменьшится отток населения из этих регионов и Турция укрепится в приграничье с РА.

Как сказал недавно Путин..

" Колбаса или жизнь"

По ходу наши выбирают колбасу...

[hracher]

Открытие границы приведет к реабилитации земель Западной Армении...

какое реабилитация, туда ехать не будут а будут ехать в Анталию. Тот кто хочет ехать туда сегодня тоже может поехать. Эту сказку придумали наши "хитроумные" наивные крестяне помощники президента чтоб убедить турков что будет вам польза. И турок такой наивный что поверит в эту белиберду. Типа кашарк енq талис дзез.... абсурд.

[hracher]

Понч,

Кто враждует-то? Армяне, что ли? Нас вырезали и ещё смеются вслед. И условия выдвигают простят нас,жертв, или не простят, будут в блокаде держать или не будут, если станем хорошими мальчиками и девочками.

Уффф... в общем, без традиционных за последние 20-30 лет разговоров "простить ли нам турок или не простить" - мы выглядим совсем как не армяне. А вот когда говорим на такие очевидные темы - вот тогда мы настоящие армяне.

Пара армянских лётчиков в кокпите падающего самолёта, рассуждающих о художественной силе и красоте образа детонирующего от удара об землю авиакеросина.

С одной стороны хорошо - за 5 тысяч лет истории мы научились спокойно и без нервов обсуждать собственную смерть.

С другой стороны плохо - ведь это примерение со смертью, идущее не от силы, а от немощи и бессилия.

[Rio]

Товарищи, следите за мыслёй:

Опрос какой? - Телефонный. Телефон какой? - Домашний. Дома сидит кто? - Бабы. В общем, мы узнали, что ереванские домохозяйки - за мир во всем мире :girlkiss:

[ARTUR2005]

кайваз маленкое уточнение, вырезали армян Западной Армении. Я знаю что некоторым этот пост не понравиться и приведут массу примеров но факт что 1 800 000 убитых армян это армяне из западной Армении а не из Арцаха. напомню кайваз что РА не котролирует територию Западной Армении и даже не представляет как это возможно и надо ли. Так что всё логично.

[ARTUR2005]

А Зидан прав, открытие границы поднимет экономику регионов Западной Армении, только подъем этот будет не для армян, а для Турции.

(я не о репатриации, ее вообще не предвидится)

[ATOS]

Что еще туркам надо сделать чтоб армяне поняли?

ՇՈՂԵՐ ԱԲՐԱՀԱՄԻ ՏՈՆՈՅԱՆԻ ՊԱՏՄԱԾԸ

(ԾՆՎ. 1901 Թ., ՄՈՒՇ, ՎԱՐԴԵՆԻՍ Գ.)

Պապիս անունն էր Հովհաննես, տատիս անունը՝ Քիշմիշ։ Սուլթանի ժամանակ պապիս զոռով կտանին Ստամբուլ։ Իմ պապուն կդնին բանտ։ Իմ պապ բանտ կմեռնի։

Ես ծնվել եմ 1901 թվին, Մշո Վարդենիս կեղ։ Մեր կեղի մեջ ութ հարյուր հայ տուն կար։ Մեր կեղի միջով Մեղրագետ կանցներ։ Անձրև կիգեր, ձկներ ջրից դուրս կելնեին։ Խմելու ջուր կժով կբերեինք աղբրից։

Մեր կեղի տների տանիք հողով էր ծածկուկ։ Թունդիրը տան մեջտեղն էր։ Ամեն օր լավաշ կթխեինք։ Տունին դուրսը օջախ կար, ցախ, փետ կվառեինք։ Դուրսը պատի տակ դրուկ էր էրկու քար՝ վրեն խաչէրկաթ։

Մեր ապրած տուն մեծ էր։ Այգի չունեինք։ Մեր տան մեջ ծալքի տեղ կար շինուկ, էդոր վրեն ծալք կդարսեն, կողինք կելլեր կպներ առիք։ Կարավաթ չկար։ Մութ աշխարհ էր։ Օխչար, կով, գոմեշ, մատակ կպահեինք։ Ցորեն, ոսպ, կտավատ կցանեինք։ Մենք տասներկու գոմեշ, ութ կով, երկու հարյուր օխչար ունեինք։ Գութան ունեինք։ Հինգ-վեց տուն իրար կմիանային արտեր կվարեին, կցանեին։ Ցորեն էնքան շատ կցանեինք, օր տեղ չկար բերքը լցնելու։

Հողը թուրքինն էր։ Հողի հարկ կտայինք թուրքին։ Ցորեն կցանեն, կհնձեն, կծեծեն, թեփ կիտան քամուն, կպրծնեն, թուրք պետությունից մարդ կիգար գեղի ռեսի հետ, մի փետ կբերեր, փետով կնախշեր։ Թուրք կչափեր՝ յոթ չափ կիտեր ցորենի տիրուն, մեկ չափ՝ կառներ, կտաներ։ Սիսեռ, ոսպ, կանեփից հարկ չէր առներ։

Մեր տան մեջ ամեն մարդ իր գործ գիտեր, գործեր բաժանուկ էին։ Յոթ կնկտիք տան մեջ՝ հարս ու տալ հաշտ կապրեին իրար հետ՝ կղեկավարեր ամենամեծը։ Մեր տան հարսեր էին Ոսկի, Մարիամ, Նարե… Իրիկուն էրեխեքով քարկտիկ կխաղայինք։

Իրիկուն, ի առավոտ բոլորը ժամ կերթային։ Մեծ կնկտիք, հարսներ, աղջիկներ կհագվեին, կկապվեին, կերթային ժամ։ Տոներին պաս կպահեինք։ Ամեն օր պատարագ կենեին։ Մեր գյուղ երկու տերտեր կար։ Երկուսին լե թուրքեր սպանեցին։ Մեր մոտ առանց պսակ չէին կարգվի։ Հարսը կհագներ լավ կտորից շոր, մեկ էլ ժակեթ կհագներ, գլխու վրա թափա կար՝ արծաթե թաս դրուկ։ Դեղին-կանաչ-կարմիր շորեր գցուկ իր էրեսին։ Մինչև էրեխա չբերեր էրեսը ծածկուկ էր։ Հարսի շոր ղութնի էր, ղադիֆա։ Մեր էրկրի շորեր լավ էին։ Աղջիկներին տասներեք-տասնչորս տարեկանից հարս կտանեին։ Քսան տարվան օր ըլեր՝ չէին տանի, կըսեին՝ մեծ է, «մնացկուրդ» է։ Ինչքան կուզեն էրեխա կբերեն։ Աղջկա հետ ջհեզ կդնեն՝ յորղան, դոշակ, բարձ, շալ, չուլկի։ Նվեր կիտեն ոսկի մատնիք, վզի ոսկի շղթա։ Բարիկենդանին դհոլ-զուռնան կխաղան, կուտեն, կխմեն։ Մենք հալվա, գաթա կենենք։ Պաս օրերուն բիշի կենենք ձեթով։

Մեր էրկիր շոգ էր։ Չարդախ կար, շոգ օրերին էնտեղ կնստեն, կխորաթեն։ Կնիկ ազգ չաշխատեր՝ տան մեջ կաշխատեր։ Շոգ օրերին գետը կլողանանք ամեն օր։ Ջրհոր կար։ Գյոլի պես լե տեղ փորուկ էր, մատկըներ մեջը կլողեն, հետո՝ ջուրը բաց կթողեն դաշտեր։

Մշո քաղաք բժիշկ չկար, հեքիմ կար։ Շատ առողջ էինք, լավ կապրեինք, մտածմունք չկար։

Մեր գեղը դպրոց կար։ Տասը գյուղի էրեխեք գալիս էին մեր գյուղի դպրոցը։ Դպրոց տղաների հըմար էր։ Աղջիկներ դպրոց չէին գնա, տանը ձեռագործ կէնեին։ Մեր գեղը վարժապետ կար։ Գիրք կար։ Մեր գեղի ժողովուրդ ավետարան կկարդար, հայոց գիրք կկարդար։

Մինչև հյուրիեթ հայերուն բանակ չըն տանե։ Իմ հորեղբեր թուրքի բանակ գնաց։

Քրդի գեղեն քյուրդ ծանոթ քիրվաներ ունեինք, կիգեին մեր տուն։ Քրդերու աման, դգալ, կրուշկա լվացուկ դրուկ էր հացի ամբըրներու տակ։ Ըդոնցով իրավունք չկար մենք ուտենք։ Իմ հորեղբոր տղան տասը տարեկան կըլլեր կոտորումի ժամանակ։ Մեր ծանոթ քյուրդ քիրվան էնոր տարավ փրկեց։ Քյուրդ լավ էր թուրքից։ Թուրքի մեջ լե լավ ու վատ կա, քյուրդի մեջ լե լավ ու վատ կա, հայու մեջ լե լավ ու վատ կա։ Ամեն ազգի մեջ լավ ու վատ կա։

Վարժապետ Մարգար, լուս իջնի վրեն, հեղափոխական էր, ասկյարներու հետ կռվավ, տարան Մուշ քաղաք, կախաղան հանին։ Թուրքեր էնոր վիզ կտրին։ Հայեր ուր գլուխ օսկով առան, տարան Մշո Ս. Կարապետու վանքի պատի տակ թաղին։ Կըսեն ամեն աղոթըրնին ուր գերեզմանին լուս կիջներ։ Մարգարի գերեզման հայերու ուխտավայր էր։

Կոտորումեն առաջ թուրքի բանակ տանելու մահանով հայ ջահելներուն հավաքին, տարան, կոտորին։

Իմ հոր՝ Աբրահամին, կար յոթ կրականի. թուրքեր էկան իր զենքով իրան կրակին, պարան գցին վիզ, քաշ տվին, տարան գցին կրակի մեջ, վառին։ Իմ մեր՝ Ալթուն, տեսավ, չդիմացավ, միամիտ մեռավ։ Իմ ախպեր՝ Հովհաննես, տասը օր իմ մոր ծիծ կերավ։ Մնացինք ես ու իմ ախպեր որբ։

1915 թվին Վարդեվրի օրը եղավ կոտորում։ Թուրք ասկյարներ Դաղսդնու չեչեններ բերին, մեզ կոտորին։ Մեր գեղ էկան թալանին, օխչար, գոմշդանք, մալ քշին տարան։ Ով խորոտ էր՝ տարան։ Իմ հորքուրին մե տղա կար, էն գիշեր-ցերեկ իմ մոտ էր, դրան լե տարան։ Տղամարդ չմնաց։ Հավաքին մեծ ու մանր, տարան լցրին Ավզուտ կեղի գոմերու մեջ, կրակ տվին, վառին։ Էդ գոմեր էնքան մեծ էին, իմալ օր հիդա մեր կոլխոզի գոմերն են։ Լցրին Մալխասի Մարդոյի գոմերու մեջ, խոտի դեզեր դարսին գոմու շուրջ բոլոր, վրեն նավթ ցանին, տվին կրակին։ Իմ հոր տնից վաթսուն ջան վառվան էդ գոմերու մեջ։ Էն օր ես եմ տեսել, լաո՜, թող իմ թշնամին չտեսնա։ Մենակ ես ու ախպերս ազատվանք։ Էն օր ես իմ աչքերով եմ տեսել, լաո՜։ Առաջուց խորոտ հարս ու աղջիկ տարան թուրքացրին, ինչ լե մատղաշ տղա-էրեխա կար՝ մորերու գրկից պոկեցին տարան, որ դարձուն զաբթիա։

Գոմի մեջ օր ծուխ ու կրակ մտավ, ժողովուրդ սկսավ հազալ ու խեղդվան։ Մեր զմանուկ ուրացավ, լաո՜, իսկական սոդոմ-գոմոր էր։ Վառվող մարդիկ վազվզում, խփվում էին պատերուն, ոտի տակ տրորում գետնին ընկած իրենց մանրերուն։ Էն օր ես իմ աչքով եմ տեսել, լաո՜, թող սարի գիլանք չտեսնեն։ Կըսեն, թուրք մոլլան էդ օր տեսավ՝ չդիմացավ, ինքն ուրան կախեց։ Էդ ալալորումի մեջ, մարդկանց մեծ մաս խեղդվավ, մեռավ։ Գոմի տանիք փլավ։ Փլավ, լցվավ մեռուկներու վրա։ Երանի ես ու քորփա ախպերս լե վառվեինք, իմալ օր վաթսուն ջան վառվան, օր չտեսնեինք իդա անհավատ մարդոց անխիղճ ու անաստված օրենք։ Գոմերու մեջ վառեցին մեր կեղ՝ Վարդենիսի, Մշախշենի, Աղբենիսի, Ավզուտի, Խվների ու էլի շրջակա գյուղերու սաղ կեղացոց։ Էն օր ես եմ տեսել, զիմ դուշման չտեսնա։ Մեր մեջ մի շատ տարիքով կին կար։ Էնոր ճանչըցողներ կըսեն Փոլո Արշակի զոքանչ։ Էդ կին կեղներ հարյուր տարեկան։ Ծուխ օր սկսե մտնել գոմու մեջ, էն հավքեց տղա-էրեխեքուն, պառկցուց վըր քիթ ու բերնին, ու իրանց մերերուն պառկցուց էրեխեքու վրեն։ Իմ ախպոր լե պառկցուց գետնին։ Հանեց զուր գոգնոց լե, թալեց վրեն, ընձիկ լե բրթեց, օր պառկիմ ախպորս վրեն՝ չթողնիմ օր էլնի, ինչքան լացի-չլացի՝ չթողնիմ օր էլնի։ Աստված զուր հոգին լուսավորի, լուսի փայ էղնի ընդրա հոգին։ Էդ կնիկ ըսավ. «Լաո՜, լալով բան դուրս չի գա, պտի ընենց անենք, օր ամեն օջախեն մի տղա պրծնի, դուրս գա կրակից, օր ըդրանց ծուխ չմարի, օր աշխարհին պատմեն անաստված ու անխիղճ թուրքի արածներ։ Ժողովու՜րդ, ձեր հույս մի՛ կտրեք, ձզի մի՛ կորցնեք, մնացե՛ք ձեր հավատին։ Նաչար մարդու Աստված մեծ է, բալքի մի դուռ կբանա»։ Ես իմ ջանդըկով ծածկի իմ ախպորս։ Գոմի կեղտի մեջ, քիթ ու բերնին ընկած խեղճի շունչը կկտրեր, էն կուզեր դուրս գալ։ Էնքան լաց-լաց, ուշքը գնաց, խաղաղվեց։ Գոմի գերաններ օր վառան, տանիք փլավ, էրդիկ բացվավ, բոց ու ծուխ էդ ծակից դուրս էլավ, մզի օդ էկավ։ Հմա օր օդ առանք, ես ու իմ հորեղբոր աղջիկ՝ Արեգ, վերցրինք իմ ուշաթափուկ ախպոր ոտ ու ձեռից թալինք տանիք։ Ես ու Արեգ լե վառված գերաններու, ջանդգներու վրայով էդ էրդկից մզի թալինք դուրս։ Օր էլանք տանիք, տեսանք թուրք զինվորներ շուրջպար բռնած կպարեն, կուրախանան։ Մինչև էսօր իմ անկջներու մեջ է ընոնց երգի ձեն. «Յորի յավրում, յորի» ասում ու թրեր իրար զարկելով կպարեին։ Էդ պար, լաո՜, հայ տան մեջ պտի չպարվի. էդի անխիղճ, անաստված, վայրենի գազաններու խաղ է, լաո՜։ Էդ պարով ընկած ընոնք մզի չտեսան։ Ես ախպորս առա շալակս ու փախա։ Փախա, մտա մոտիկ ղամիշներու մեջ։ Էդ ղամիշներուն շամբ կըսեն։ Մութն օր ընկավ, առա ախպերս ու փախա, թե ինչքան ժամանակ փախա կամ ուր փախա՝ չգիտեմ, մեկ էլ տեսա, որ դպա մեր յանը մարդիկ կուգան։ Ախպորս առա ու թաքնվա բլերու տակ։ Մեկ էլ լսեցի էդ մարդիկ հայերեն կխոսան։ Վազեցի, միացա ընոնց խմբին։ Էդ խումբ Անդրանիկի խումբն էր։ Ես մեռնե՜մ էնոր ոտերու հողու փոշուն։ Մենք գացինք, ու՛ր գացինք՝ թուրք բռնեց մեր առեջ։ Անդրանիկի հետ գացինք Պարսկաստան, Խոյի ճամփեն՝ թուրք բռնեց մեր առեջ, փախանք, գացինք Նախջըվան, Ղարաբաղ, Ղափան, Գորիս, Սիսիան, Սևան…։ Է՜, լաո՜, ու՛ր ասես օր չենք փախել ու տանջվել…։ Գորիսի յայլաներուց լե էկանք հիդա Թալին։ Էն օր ես եմ տեսե, լաո՜, թող իմ դուշման չտեսնի։

Սիսիանի՞, թե՞ Գորիսի մի գյուղամեջ, էդ գյուղի անուն Աղուդի-Վաղուդի էր, գաղթականությունը արտերուց հասկ էր հավքել, ամեկ՝ հինգ-վեց կիլոյի չափ ցորեն սարքել։ Ութ-տասը մանր էրեխեքով գացել էին ձորը ջրաղաց՝ էդ ցորեններ աղալու։ Էդ քոռփեք գացին ու չեկան։ Էլան տղամարդիկ գացին, օր ի՜նչ տեսնան։ Իմ աչքեր քոռներ, չտեսնեի։ Էդ ադրբեջան-թուրքեր էրեխեքուն լցրած ջրաղացի բուխարիկի մեջ, կրակ տված, վառած։ Լաո՜, էստեղի թուրքեր ոչ մի բանով չեն տարբերվի էն թուրքերուց, թե կուզիս ճիշտն իմանաս, սրանք ավելի քաֆուր ու զուլում են, քանց մեր էրգրի թուրքեր։

Էկան Անդրանիկ փաշին ասին, օր մատղշներուն լցրած են բուխերիկի մեջ, վառած են։ Անդրանիկ փաշան զուր բուխարի-փափախ հանեց, չոքավ գետին ու երդվավ՝ անպայման զուր վրեժ առնի ու էդպես լե էնեց։ Էդ գյուղի թուրքերու հախից եկավ։ Ես մեռնիմ Անդրանիկի ոտքի հողերուն…

1922 թվին էկանք էստեղ Թալինի շրջան Մեհրիբան, մկա՝ Կաթնաղբյուր գյուղ։ Էս Կաթնաղբյուր գյուղ հայի գյուղ է էղել, թուրքեր էկել, քանդել են մեր եկեղեցիներ. շոշ (խճուղի) օր շինին, խաչքարեր էլան հողի տկից։ Պսակվա սասունցի Արփի գյուղացի Գրիգոր Տոնոյանի հետ։ Իմ ամուսին մեր գյուղի գյուղսովետի առաջին նախագահ էղավ։ Ուսում չուներ, համա շատ խելոք էր։ Էն էլ իմ բախտից 1955 թվին մեռավ։ Ինը էրեխա եմ պահել։ Իմ էրեխեքի անուններ՝ Աղավնի, Վարդուշ, Գյուլնազ, Մկրտիչ, Սարգիս, Վաչագան, Հրեղեն, Անահիտ, Շուշիկ։ Երեսունվեց թոռ ու ծոռներ ունիմ։ Իմ էրեխեք լավ են. էդքան պահեցի՝ ո՛չ մեկը խուժան չեղավ։

Իմ ախպեր Կարսա ամերիկյան որբանոց ուսում առավ, էղավ լավ, կրթված ուսուցիչ։ Էրնեկ մանկատուն տված չեղնեի. թող մնար իմ կողքին, դառնար չոբան, կարգվեր, էրեխեք ունենար, լցներ թուրքի պակասացրածը։ Թուրքի սրից ու կրակից փախցրի մատղաշ ախպորս, կարծեցի, թե՝ էլ ուրիշ հուր ու սուր չկա։ Ասի՝ հիդա Հայաստան է, էլ թուրք ու կրակ չկա։ Ասի՝ թող կարդա, գրագետ մարդ դառնա, օր կարանա աշխարքին պատմի մեր գլխով էկած-անցածը։ Ի՞նչ իմանայի, լաո՜, օր հլա 37-ի աքսորը կար տեսնալու։

Իմ ախպեր՝ Հովհաննես Աբրահամյան, ծնվել էր Մուշ 1912 թիվ*։ Իմ ախպեր որբանոցեն էկավ, գնաց Ռուսաստան՝ Կրասնոդար, հետո էկավ Մեղրի, Ապարանի դպրոցների տեսուչ, Թալինի, Ազիզբեկովի Գնդեվազ գյուղի դպրոցի տնօրեն էղավ։ 37 թվին մեղադրվեց որպես դաշնակցական։ 37 թիվ մթերումի տարի էր։ Տարան, շա՜տ տարան, տարան իմ մինուճար ախպոր լե։ Իմ ախպեր կապին Չարենցի ու Աղասի Խանջյանի հետ ու տարան, տարան ու գլուխը կերան։ Գազանի բերնից փախցրի, ազատեցի, բերի, գցի անհավատ բորենու բերան։ Անաստված ու անհավատ բորենին տարավ իմ մինուճար ախպոր, տարավ ու կերավ։ Գիշեր, ցերեկ՝ կիլամ։ Պիտի լամ մինչև գերեզման։ Կուզիմ իմ գերեզմանի վրա իմ ախպոր անուն լե գրին։ Մկա լե իդա լեն ու բոլ աշխարքի մեջ մե՜ն-մենա՜կ եմ, ոչինչ չունեմ, ոչ ոք չունեմ, բացի իմ էրեխեքուց ոչ ոք չունեմ։

Իմ Սարգիս տղա, իմ միակ հույս-ապավեն է։ Վերև՝ Աստված, ներքև՝ Սարգիս։ Իմ Սարգիս տղա իմ ձեռք բռնեց, գացի Եղեռնի հուշարձան, լալով-ողբալով ծաղիկ դրի, կարծեցի իմ վառուկներ էնտեղ են, իմ սպանվածների գերեզման հիդա է։ Շա՜տ կուլամ. կուզեմ էրթամ մըր էրգիր։ Էրթամ մըր անու՜շ Մեղրագետի ջուր խմեմ, մըր անու՜շ սարերի զուլալ օդ շնչեմ, իմ անու՜շ էրգիր։ Մըր էրգրի համն ու հոտ ուրիշ է, լաո՜։ Շա՜տ կուզեմ էրթամ մըր էրգիր։ Կհուսամ Աստծուց, օր ես չըմ տեսնա, հըմա իմ էրեխեք, իմ թոռներ անպայման կտեսնան՝ օր մըր Մշո քաղաք էղնի Հայաստան, իմալ օր Էրևան քաղաք։

Ցանկանամ հայուն՝ հույս, սեր, հավատ, ամոթ, խիղճ։ Էս պետություն լավ է, համա՝ չհավատա Աստված։ Եթե խիղճ ունեցար՝ արդար ես, քո հոգին սուրբ է։

* Այս հուշը պատմող Շողեր Տոնոյանի եղբոր՝ Հովհաննես Աբրահամյանի և Եղիշե Չարենցի մտերմության մասին է մեզ պատմել նրա որդի բժիշկ Սարգիս Տոնոյանը։ Պարզվում է, որ Չարենցն ու Հովհաննեսը 1937 թ. եղել են միևնույն բանտախցում։ ՀՀ Պետական անվտանգության արխիվներից պատմական գիտությունների թեկնածու, գնդապետ Արմենակ Մանուկյանը հայտնաբերել է Եղիշե Չարենցի «Նա այրեց «Կապիտալը»» անտիպ պոեմը, որտեղ մեծ բանաստեղծն անդրադարձել է ի

[hracher]

Hracher

А вам известно откуда родом большинство жителей РА?