ՋԻՎԱՆԻ

[Javakhk]

ՋԻՎԱՆԻ

Կենսագրությունը` Դիմիկ Բագրատունի

1846 թվականին Կարզախ գյուղում, Բանգոյենց Ստեփանի ընտանիքում մի մանուկ ծնվեց, պայծառ մի մանուկ, որը հետագայում լուսատու աստղի նման շողշողաց աշուղական գրականության երկնակամարում։ Դա Սերոբ Բանգոյանն Էր՝ ապագա աշուղ Ջիվանին։

Դառն են եղել Ջիվանա մանկության և պատանեկության տարիները։ Հայրը մահանում Է երիտասարդ հասակում, իսկ մայրը ամուսնանում է հարևան Դադեշ գյուղում։ Սերոբը և նրա երկու եղբայրները՝ Քերոբն ու Փիլիփոսը, զրկվում են մայրական խնամքից ու գուրգուրանքից։ Մորից բաժանվելու վիշտը ընդմիշտ մնում է Սերոբի սրտում։ Եվ այդ ազդեցության տակ նա հետագայում գրում Է իր հռչակավոր «Մայրիկ» երգը։

Սերոբի հորեղբայրը՝ Մարտիրոսը, որը Կարզախում ճանաչված մարդ էր, իր վրա է վերցնում երեք որբուկների խնամքը։

Ժամանակներն ու պայմանները թույլ չեն տալիս, որպեսզի Սերոբը կարողանա սիստեմատիկ կրթություն ստանա։ Գյուղական խալիֆայական դպրոցում նոր էր գրել-կարդալ սովորել, երբ հորեղբայրը Սերոբին դպրոցից դուրս է բերում և կարգում հորթարած։

Բնածին տաղանդի տեր պատանին ընկերների հետ հորթերը արոտ տանելիս շարունակ երգում էր հորեղբորից և ուրիշներից լսած, իսկ այնուհետև իր հորինած երգերը։ Ահա թե ինչ է պատմում նրա ընկեր Ավետիս Պողոսյանը.«Մի խումբ պատանիներ Խոզապին լճի ափին անասուններ էինք արածեցնում։ Մեզ հետ էր նաև Սերոբը։ Նա հազվադեպ էր մասնակցում մեր ընկերական խաղերին, շարունակ առանձնանում էր, ցածր ձայնով երգում և հետն էլ ճիպոտի վրա, “նվագում”։ Մի օր էլ տեսնենք սա իր հետ բերել է տախտակի մի կտոր և ձիու պոչից քաշած մազ։ — Ինչի՞ համար են դրանք, — հարցնում ենք նրան։ Սա թե՝ սազ եմ շինելու։ Երբ մենք սովորականի պես սկսեցինք մեր խաղը, Սերոբը առանձնացավ։ Կեսօրին տեսնենք, «սազը» պատրաստ է։ Նա երգում էր հորեղբայր Մարտիրոսից սովորած մի երգ ու հետն էլ խփում «սազի լարերին»։ Ավա՜ղ, մենք ծիծաղում էինք ու չէինք ենթադրում, որ մեր դիմաց կանգնած է ապագա տաղանդավոր աշուղ Ջիվանին»։

Կարզախը Ախալքալաքի գավառի մեծ գյուղերից մեկն էր։ Այստեղ շարունակ աշուղներ էին գալիս և գյուղական օդաներում ելույթներ ունենում, որոնք մեծ հետաքրքրություն էին առաջ բերում երգ ու երաժշտություն սիրող կարզախցիների շրջանում։ Հորթարած Սերոբը դառնում է աշուղական երգերի ու հեքիաթների երեկոների մշտական հաճախորդը և կլանված ուշադրությամբ ունկնդրում։ Ընդունակ պատանին լսած երգն անմիջապես սովորում էր և հաջորդ օրը երգում։

Աշուղական արվեստը Ջիվանին սովորում է կարզախցի նշանավոր աշուղ Սիայու մոտ։ Երկու տարվա ընթացքում պատանին այնպիսի առաջադիմություն է հանդես բերում, որ նույնիսկ դառնում է իր վարպետի մրցակիցը։ Վարպետը հայրաբար օրհնում է իր սանին և անունը դնում Ջիվանի։

Նորեկ աշուղի մտքերը թռիչք են գործում, նա չի ցանկանում գյուղում մնալ, ուզում է քաղաք գնալ և լայն ասպարեզ է որոնում։ 1864 թվականին մի առիթով Ջիվանին հորեղբայր Մարտիրոսի հետ մեկնում է Թիֆլիս, իսկ այնուհետև՝ Ալեքսանդրապոլ։ Կարապետ և Հովհաննես Տալյանների սրճարանում Ջիվանու ելույթը մեծ հաջողություն է ունենում, նրա համբավը արագությամբ տարածվում է քաղաքում և ապա՝ ողջ Շիրակում։

Ջիվանին այլևս չի կարողանում գյուղում մնալ, չնայած նրա համար շատ դժվար էր հարազատներից ու հայրենի գյուղից բաժանվելը։ Հետագայում այղ կարոտը արտահայտում է «Պանդուխտի երգը» բանաստեղծության մեջ.

Ծննդավայր, երբ քեզանից հեռացա,

Կարծես դրախտից դժոխքը ընկա.

Ա՜խ, իմ երկիր, անուշ երկիր, հայրական,

Պապիս, մամիս, նախնիկներիս օթևան։

Ջիվանին մտերմանում Է Կարզախ ժամանած աշուղ Սազայու հետ և երկուսով մեկնում են Թիֆլիս։ Ելույթի համար ընտրում են Կարապետ Սանոսյանի սրճարանը, ուր զուլալ աղբյուրի նման կարկաչում են երիտասարդ աշուղների երգերը։ Ջիվանին Թիֆլիսում մնում է մի տարի։ Այդ կարճ ժամանակամիջոցում նրա երգերը արժանանում են ջերմ ընդունելության։ Շուտով Ջիվանին Տալյան եղբայրներից հրավեր է ստանամ և մեկնում Ալեքսանդրապոլ։ Շիրակը իր հարուստ ֆոլկլորով, պատմական հուշարձաններով գրավում է երգչին։ Նրա վրա մեծ ազդեցություն են գործում Ալեքսանդրապոլի նշանավոր աշուղները։

* * *

1872 թվականին Ջիվանին ամուսնանում է սրճարանատեր Հովհաննես Տալյանի աղջկա՝ Աշխենի հետ։ Նրանք ունենում են վեց երեխա՝ երկու աղջիկ` Արաքսյան և Հռիփսիմեն, որդիները՝ Գարեգինը, Գուրգենը, Պարույրը և Լևոնը։ Որդիները բոլորն էլ եղել են նշանավոր մարդիկ, Գարեգինը ՀՍՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ էր, գրականագետ, արվեստաբան, պրոֆեսոր, որն ապրեց մինչև 1947 թվականը։

Ջիվանու երկրպագուներին շատ է հետաքրքրում տեղեկանալ նրա կենդանի մնացած ժառանգների մասին։ Ներկայումս աշուղի մեկ տասնյակից ավելի թոռներ ու ծոռներ ապրում են Թբիլիսիում, Երևանում է Մոսկվայում։ Արաքսիայի աղջիկը՝ Ռուզաննան (վախճանվեց վերջերս), Թբիլիսիում ամուսնացել էր Ալեքսանդր Նիժարաձեի հետ։ Նրանց աղջիկը՝ Գրետան, ավարել է օտար լեզուների ինստիտուտը և աշխատում է ժողտնտեսության կարևոր բնագավառներից մեկում, ամուր կապեր է պահպանում աշուղի բոլոր թոռների ու ծոռների հետ։ Երևանում են Գուրգենի որդին և աղջիկը՝ Վարուժան և Անահիտ Լևոնյանները, Հռիփսիմեի որդին՝ Դիզբեկը։ Իրենց պապի հիշատակը հավերժացնելու նպատակով ծոռներից երկուսին անվանակոչել են Ջիվան` Հակոբյան Ջիվան՝ Երևանում, Միխայլով Ջիվան` Մոսկվայում, կոմպոզիտոր։ Մոսկվայում Է ապրում Սերգեյ Գասպարյանը՝ Արաքսու թոռը և Ռուզաննան` Լևոնի աղջիկը՝ Ջիվան Միխայլովի մայրը։

* * *

Ջիվանին իր խմբով շրջագայել է հյուսիսային Կովկասի, Ղրիմի, Ուկրաինայի, Ռուսաստանի և այլ տեղերի հայաբնակ վայրերում։

1895 թվականին աշուղը ընտանիքով ընդմիշտ տեղափոխվում է Թիֆլիս, որին ձոնել է մի ընդարձակ երգ.

Իմ կարողության չափ որքան nր գիտեմ,

Պիտի գովեմ ես աննման Թիֆլիսը,

Կյանքիս մեջ ես վատություն տեսած չեմ,

Ինձ հարգել է միշտ պատվական Թիֆլիսը։

Այստեղ ապրելու աոաջին օրերին աշուղը այցի է գնում իր հայրենի Կարզախ գյուղը։ Վերջին անգամ գուսանը Կարզախում եղել է 1908 թվականի ամռանը։ Կարզախցիները ջերմորեն են ընդունում իրենց պանդուխտ զավակին։

Ընտանիքի նյութական դրությունը բարելավելու ուղղությամբ աշուղի գործադրած բոլոր ջանքերը ապարդյուն են անցնում, կարիքը դառնում է նրա կյանքի մշտական ուղեկիցը։ Պարտքատերերին տեսնելիս նա ամաչում է։ Կարզախցի կառապան Սեդրակ Միքայելյանը Ջիվանուն և նրա խմբի անդամներին Ախալքալաքից պետք է տաներ Արդահան, ճանապարհը անցնում է Կարզախ գյուղի միջով։ Աշուղը կառապանին խնդրում է ձիերը դանդաղ ընթացքով վարի, որպեսզի Կարզախ հասնեն ուշ գիշերին։

— Ինչո՞ւ,— զարմացած հարցնում է կառապանը։ Աշուղը հայտնում է, որ ինքը մի մեծ գումար է պարտք գյուղի քահանային։

— Ամոթ է, թող չիմանա, որ ես այս կողմերում եմ։

Ռեակցիայի տարիներին շատ է ծանրանում ժողովրդի սրտից խոսող գուսանի վիճակը։ 1909 թվականի աշնանը Ջիվանին ծանր հիվանդանում է և ընկնում անկողին։ Անօգնական վիճակում հիվանդությունը ծանրանում է և տևում հինգ ամիս։ 1909 թվականի մարտի 19 հանճարեղ երգիչը վախճանվում է։

* * *

Ջիվանին երգեց ավելի քան 40 տարի, ժողովրդի համար ոչինչ չխնայեց։ Նա հորինել է մոտ 800 երգ։ Աշուղի անվան հետ են կապված «Աշուղ Ղարիբ», «Ասլի Քյարամ», ինչպես և արևելյան այլ սիրավեպեր։ Նրա ստեղծագործությունները առանձին գրքերով լույս են տեսել 1882, 1912 թվականներին։ Մեր օրերում լույս են տեսել տպագրված և անտիպ երգերի մի քանի ժոդովածուներ։

Ջիվանին իր երգերով հանդես է եկել իբրև մեծ հայրենասեր, առաջադիմական գաղափարների պրոպագանդիստ, անարդարության, հետամնացության դեմ անհաշտ մարտնչող։ Հալածանքից խուսափելու նպատակով շատ մտքեր արտահայտել է այլաբանորեն։ Այդ տեսակետից առավել բնորոշ է «Խելքի աշեցեք» հռչակավոր երգը։

Աշուղի երգերը տոգորված են ինտերնացիոնալիստական գաղափարներով։ Նա իր ազգը չի գերադասում ուրիշ ազգերից, սիրում և հարգում է մյուս բոլոր ժողովուրդներին.

Ես սիրում եմ մերձավորիս, բայց չեմ ատում օտարին,

Օտարն էլ ինձ նման մարդ է, ցանկանամ եմ իր բարին։

Գուսանի սիրո թեմային նվիրված երգերը ունեն առանձնակի հնչեղություն և մեծ ժողովրդականություն են վայելում՝ «Նազելուս ամպ է իջել», «Պաղ աղբյուրի մոտ», «Գեղեցկուհուն» և այլն։

Հայ իրականության մեջ ոչ մի աշուղ այնպես չի սիրվել, ինչպես Ջիվանին։ Այսօր էլ գուսանի երգերը ամենուրեք հնչում են իրենց խոր բովանդակությամբ և հյութեղ եղանակներով։ Ջիվանուն գիտեն բոլորը, գիտեն Հայաստանում, Վրաստանում, Ադրբեջանում, գիտեն թե՛ մեծերը և թե՛ երիտասարդները։ Շատ աշուղներ երգեր են ձոնել մեծ երգչին, իսկ շատ շատերն էլ նրա անունը հիշատակել են իրենց երգերում։

* * *

Ամեն տարի հունիս ամսի երկրորդ կեսերին, Ջիվանու հայրենի Կարզախ գյուղում, մեծ շուքով նշվում է ժողովրդական երգչի օրը։ Տարբեր վայրերից այստեղ են ժամանում գուսանի տասնյակ հազարավոր երկրպագուներ՝ իրենց հարգանքի տուրքը մատուցելու հայ մեծանուն գուսանին։

[Javakhk]

ԱՇՈԻՂԸ

Անթև թռչնակ է աշուղը -

Այսօր այստեղ, վաղը՝ այլ տեղ.

Դարձող ճախրիկ է աշուղը,

Այսօր, այստեղ, վաղը՝ այլ տեղ։

Մերթ անսվաղ, ծարավ, պապակ,

Մերթ անհաջող, մերթ հաջողակ,

Թափառում է նա շարունակ,

Այսօր այստեղ, վաղը՝ այլ տեղ։

Մի տեսակ լուսատըտիկ է,

Լուր տարածող մունետիկ է,

Հողմից հալածված ամպիկ է,

Այսօր այստեղ, վաղը` այլ տեղ։

Զուր հույսերով խարխափում է,

Գեղեր, քաղաքներ չափում է,

Կայծակի նմտն խփում է,

Այսօր այստեղ, վաղը՝ այլ տեղ։

Ջիվան, մի տեղ դադար չունի,

Մեղվի պես միշտ կթռչկոտի,

Այս ընթացքով պիտի մեռնի,

Գուցե այստեղ, գուցե՝ այլ տեղ։

ՀՈՎԻԿ

Առավոտյան քաղցր հովիկ,

Գնա դեպ երկիրն Ջավախ,

Ունիմ մեկ ծերունի մայրիկ,

Գնա տես ի գյուղն Կարզախ։

Այնտեղ է ազգս, երամս,

Քույր ու եղբայր, բարեկամս,

Այնտեղ մեռած պապ ու մամս,

Գերեզմանը մտած են վաղ։

Ինձանից շատ բարև արա,

Երբ դու մորս լինես ներկա,

Գնա հատկապես Կիլերթա,

Նա է մեր գյուղի մեջ մեկ թաղ։

Այն թաղի մեջն է մեր տունը,

Քերոբ է եղբորս անունը,

Ինձ համար կտրել է քունը,

Մայրս տրտում ու անծիծաղ։

Հովի՛կ, Ջիվանուցս լուր տար,

Թե հարցնեն ինձի համար՝

Ասա թե միշտ ձեռին քնար,

Ազգի համար կանչում Է խաղ։

ՄԱՅՐԻԿ

Ջուխտակ շամամներդ դրախտ ծոցիդ մեջ,

Կաթնաղբյուր են եղել ինձ համար, մայրիկ,

Տատրակի պես շատ եմ արել ելէջ,

Կրծքիդ վրա մաքուր՝ սուրբ տաճար, մայրիկ։

Ինձ համար հոյակապ կազմդ ես մաշել,

Հրճվել, ուրախացել, վրաս ես աշել,

Մինչ մեծանալս ինչե՞ր ես քաշել,

Մնացել ես անքուն, անդադար, մայրիկ։

Փոխարենը ես քեզ ոչինչ չեմ արել,

Մոտդ չեմ մնացել, չեմ մխիթարել,

Քու սուրբ պատվերներդ ճիշտ չեմ կատարել,

Թողել եմ իղձերդ անկատար, մայրիկ։

Ջիվանին եմ, սխալմունքս զգում եմ,

Ես քու հոգուդ համար միշտ աղոթում եմ.

Ներիր քու մեղավոր որդուդ, խնդրում եմ,

Եղիր երկնքումը ինձ սատար, մայրիկ։

ԸՆԿԵՐ

Բարի, գեղեցիկ, առաքինի ընկերը՝ մարդուն

Փայլեցնում է արևի պես պատկերը մարդուն,

Ինչ մարդ ունենա յուր մոտը հավատարիմ ընկեր,

Ցերեկի նման անցնում է մութ գիշերը մարդուն։

Կյանքդ, նվիրես ընկերի լավին, քիչ է դարձյալ,

Այնպես է հոգեկան լուսատու լապտերը մարդուն,

Ընկեր եմ ասում, հաստատակամ, ճշմարիտ ընկեր,

Որ բարձրացնե աստիճանը միշտ վերը մարդուն։

Թշնամիները յուր վերա գալած ժամանակը,

Կտրիճ, հարազատ ընկերն է սուսերը մարդուն,

Ով որ ունենա մտերիմ ընկեր, Ջիվան աշըղ,

Չի՛ սպիտակեր ամենին մեկ հերը մարդուն։

ՍՊԻՏԱԿ ՄԱԶԵՐ

Գույներդ փոփոխվեց, եղաք ցրտահար,

Աշնան վարդի նման, սպիտակ մազեր,

Ձեր դուրս գալու տեղը իմ հոգիս դուրս գար,

Չընկնեի այս օրվան, սպիտակ մազեր։

Կանայք երես են դարձնում ձեզանից,

Ձեր պատճառով չեն ախորժում ինձանից,

Աշխույժ երիտասարդներու շրջանից

Զրկեցիք անպիտան, սպիտակ մազեր։

Ձնոտ ամպի նման չոքեցիք գլխիս,

Արևս բռնվեց, տխրեցավ հոգիս,

Այդքան շուտով չէիք գտնի անբախտիս,

Թե լինեիք լավ բան, սպիտակ մազեր։

Ջիվանու քնարին մեծ հարված տվիք,

Զեզ տեսնելով ինձ չեն կանչում հարսանիք,

Իմ գործիս ահագին վնաս հասցրիք,

Ձախորդության նշան, սպիտակ մազեր։

ԵՍ ՔԵԶ ՏԵՍԱ

Ես քեզ տեսա մեջը այգուն,

Ճտվտալով ինչպես թռչուն,

Սրտիս սաստիկ դուր եկար դուն,

Ա՜խ, իմ սիրեկան, անուշ սիրեկան,

Կյանքիս հատորը դու ես, աննման։

Վառա, վառա, ես վառա,

Կրակիդ ճարակ դառա,

Հանգստություն չունեցա,

Մինչ իմ կարոտս չառա։

Այն օրվանից չունիմ դադար,

Ինչ քեզ տեսա, գեղատիպար,

Իսկապես եղա սիրահար,

Ա՜խ, իմ սիրեկան, անուշ սիրեկան,

Կյանքիս հատորը դու ես, աննման։

(Վառա, վառա և այլն)։

Աչքերիցդ մի կայծ թռավ,

Թռավ սրտիս մեջը ընկավ,

Ինչ կանեմ չի հանգչիր բնավ,

Ա՜խ, իմ սիրեկան, անուշ սիրեկան,

Կյանքիս հատորը դու ես, աննման։

Վառա, վառա և այլն։

Փասիան ես ոսկեփետուր,

Աչքերիդ մեջ կցոլա հար,

Թագուհին ես թռչնոց հանուր,

Ա՛խ, իմ սիրեկան, անուշ սիրեկան,

Կյանքիս հատորը դու ես, աննման։

Վառա, վառա, ես վառա,

Կրակիդ ճարակ դառա,

Հանգստություն չունեցա,

Մինչ իմ կարոտս չառա։

ՆՎԵՐ

Իմ թոռ Լուսիկին

Դրախտի տունկ, խնկի ծառ ես, Լուսաբեր,

Անուշահոտ մեկ բուրվառ ես, Լուսաբեր,

Ի՞նչ անեմ քեզ, ի՞նչ անուն տամ, հոգյակս,

Ոսկուց ձուլված գեղափայլ ես, Լուսաբեր։

Ծնողներիդ նոր, անդրանիկը, նուպարը,

Նրանց անգին մարգարիտը, գոհարը,

Դու աստղերու աշխարհից ես վար իջել,

Նրա համար շատ պայծառ ես, Լուսաբեր։

Դու Գալուստյանց շառավիղ ես, մատաղ կույս,

Ստեփանյան բուրաստանից նորաբույս,

Արաքս գետի ալիքներից գոյացած,

Սիրո ծնունդ աշխույժ զառն ես, Լուսաբեր։

Ջիվանուց էլ մի մաս ունիս, անուշիկ,

Լևոնյանց տան արենակից շատ մոտիկ,

Սովորում ես մորդ լեզուն խնդալով,

Թոթովելով կբարբառես, Լուսաբեր։

ԳՈՎԵՍՏ ԱՐԱՔՍԻ ԴՍՏԵՐՍ

Այսուհետ ինձ լույս չէ հարկավոր,

Քանի որ քեզ ունիմ, իմ ազնիվ հոգյակ, աչերդ արեգակ,

Թե ունիմ ցնծություն, քեզ եմ պարտավոր,

Դու ես ինձ համար ամեն ժամանակ կենդանի ջութակ։

Բախ լինելուս պատճառը քեզ եմ համարում,

Որ տալիս ես սրտիս լարին ընդհարում,

Քիչ կճարվի քեզ նման այս դարում,

Իմ սրտիս սիրելի դարձող հրեշտակ, սիրուն աղավնյակ։

Այտերդ անթառամ պարտեզի ծաղիկ,

Շրթունքներդ մեղրից, շաքարից անուշիկ,

Վերջապես ինձ համար, ով իմ գեղեցիկ,

Չկա ողջ աշխարհը քեզ նմանակ, դուն ես միայնակ։

Քաղցրախոս թռչնիկներ անհամար, անթիվ,

Անուշ ձայնիդ համար քեզ կուտան պատիվ,

Պատկերդ գրավիչ, անունդ ազնիվ,

Դուն ես առավոտյան պայծառ արուսյակ, ուշիմ, ընդունակ։

ՍԱՐԻ ՍԻՐՈԻՆ ԵՂՆԻԿ

Սարի սիրուն եղնիկ, նորահաս ծաղիկ,

Գեղատեսիլ աղջիկ, մոտս ման արի,

Լեզուդ անուշ, քաղցրիկ, բերանդ մեղմիկ,

Պար գալող կաքավիկ, մոտս ման արի։

Բնությունդ համեղ, ինքդ ազնիվ ցեղ,

Սիրուն, վայելչագեղ, աչքերդ, կանթեղ,

Թերթիչներդ ասեղ, ունքերդ աղեղ,

Մի գնալ ուրիշ տեղ, մոտս ման արի։

Պարկեշտ, բարեհասակ, դրախտաբնակ,

Դու անմեղ հրեշտակ, չունիս նմանակ,

Ով է քեզ հակառակ, ասա, իմ հոգյակ,

Միշտ ազատ, համարձակ մոտս ման արի։

Խոստանում է գարուն կերպդ զվարթուն,

Ունիս պարկեշտ անուն, համեստ սիրասուն,

Զուգվել ես զարդարուն, աղավնյակ ես դուն,

Ձեռքս բռնե, սիրուն, մոտս ման արի։

Ջիվանուս տարփալին, սրտիս ըղձալին,

Իմ հոգուս անձկալին, մտքիս պանծալին,

Ծառերի պտղալին, անուշ խնկալին,

Կյանքիս զվարճալին, մոտս ման արի։

ՊՍՂ ԱՂԲՅՈԻՐԻ ՄՈՏ

Պաղ աղբյուրի մոտը կանգնած մի աղջիկ,

Ձեռքին սափոր լցրած, ջուրն էր անուշիկ,

Աչք ու ունքը ղալամով քաշած, գեղեցիկ.

Մայրիկ, զարնվեցա, սիրում եմ նորան,

Մի փոքր ակնարկով արավ ինձ նշան։

Պաղ աղբյուրի մոտը, պարտիզում նստած,

Ունեին լավ գինի, գառի խորոված,

Երգում էին, պարում էին, բոլորած.

Մայրիկ զարնվեցա, սիրում եմ նորան,

Մի փոքր ակնարկով արավ ինձ նշան։

Ման էր գալիս ընկերներով միասին,

Կարծես հրեշտակ էր, չէր նա հողածին,

Մազերը ոսկեգույն, ճակատը լուսին.

Մայրիկ զարնվեցա, սիրում եմ նորան,

Մի փոքր ակնարկով արավ ինձ նշան։

Ցերեկը անդադար նորան եմ հիշում,

Գիշերն էլ երազիս մեջն եմ տեսնում,

Տոչորված ման կուգամ խեղճ, մոլոր, տրտում.

Մայրիկ, զարնվեցա, սիրում եմ նորան,

Մի փոքր ակնարկով արավ ինձ նշան։

Ա՜խ, երանի այն ավուր, հազար երանի,

Տեսությանը կրկին լինեմ արժանի,

Առանց նրան ես չեմ մնար կենդանի.

Մայրիկ, զարնվեցա, սիրում եմ նորան,

Մի փոքր ակնարկով արավ ինձ նշան։

ԵՐԵԿՈՅԱՆ ԴԵՄ ԱՐԻ

Թե պիտի գաս, ո՛վ սիրելի, երեկոյան դեմ արի,

Շատ մի ուշանալ, նազելի, երեկոյան դեմ արի,

Ցերեկը փակվիր սենյակում, մի երևար ոչ ոքի,

Շատ շատերին չես հաճելի, երեկոյան դեմ արի։

Արևը նախանձելով այրել կուզե քո պատկերդ,

Զգուշացիր, երանելի, երեկոյան դեմ արի,

Ես ու դու, աստված միայն գիտենանք պիտի մեր գաղտնիքը,

էլ չեմ ասում քեզ ավելի, երեկոյան դեմ արի։

Գիշերը հանգիստ, խաղաղ նստենք մի տեղ, զրույց անենք,

Իմ գեղեցիկ, իմ գովելի, երեկոյան դեմ արի,

Շոգերին դուրս է գալիս յուր բնիցը վատ սողունը,

Թունավոր օձը, գարշելի, երեկոյան դեմ արի։

Թող օդը քիչ մեղմանա, քաղցր զեփյուռը թող փչե,

Բարձրապատիվ երևելի, երեկոյան դեմ արի,

Տարածէ, բազուկներդ եղբորդ՝ Ջիվանու վզով,

Սպիտակ շուշան փարելի, երեկոյան դեմ արի։

ԱՍԻ - ԱՍԱՎ

Ասի, սիրուն, է՞ր ես տխուր,

Ասավ` սիրտս վիրավոր է,

Ասի նեկտար խմե մաքուր,

Ասավ՝ լավը չէ, պղտոր է։

Ասի, սիրուն, քիչ կաքավե,

Ասավ՝ հերիք խոսիս, բավ է։

Ասի, սիրուն, մարդդ լա՞վ է,

Ասավ՝ ծեր է, ալևոր է։

Ասի, սիրուն աղջիկ ես դու,

Ասավ՝ խելքից պակաս ես դու,

Ասի, սիրուն, աստղիկ ես դու,

Ասավ՝ ոչ, նա լուսավոր է։

Ասի, սիրուն, եկ ինձ պաչե,

Ասավ՝ ամոթ է, ամաչե,

Ասի, Ջիվանուն ճանաչե,

Ասավ՝ ինձ ի՞նչ հարկավոր է։

ՁԱԽՈՐԴ ՕՐԵՐ

Ձախորդ օրերը ձմռան նման կուգան ու կերթան,

Վհատելու չէ, վերջ կունենան, կուգան ու կերթան։

Դառն ցավերը մարդու վերա չեն մնա երկար,

Որպես հաճախորդ շարվե-շարան կուգան ու կերթան։

Փորձանք, հալածանք նեղություն ազգերի գլխից,

Ինչպես ճանապարհի կարավան կուգան ու կերթան,

Աշխարհը բուրաստան է հատուկ, մարդիկը ծաղիկ,

Որքան մանուշակ, վարդ, բալասան կուգան ու կերթան։

Ոչ ուժեղը թող պարծենա, ոչ տկարը տխրի,

Փոփոխակի անցքեր զանազան, կուգան ու կերթան,

Արևը առանց վախենալու ցայտում է լույսը,

Ամպերը դեպի աղոթարան կուգան ու կերթան։

Երկիրը ուսյալ զավակին է փայփայում մոր պես,

Անկիրթ ցեղերը թափառական, կուգան ու կերթան,

Աշխարհը հյուրանոց է, Ջիվան, մարդիկ հյուր են,

Այսպես է կանոնը բնական, կուգան ու կերթան։

ԱԶԳ ԻՄ

Ազգ իմ, որքան նկուն մնաս,

Սիրտս քեզանից չի զատվի,

Հազար տեսակ չարչարանք տաս,

Սիրտս քեզանից չի զատվի։

Քեզ չեմ մոռանա հավիտյան,

Հարազատ մայր իմ Հայաստան,

Թեկուզ դրախտն էլ ինձ տան,

Սիրտս քեզանից չի զատվի։

Քեզանով եմ ես երջանիկ,

Իմ սիրելի, իմ անուշիկ,

Ծոցիդ մեջը հանգչիմ, մայրիկ,

Սիրտս քեզանից չի զատվի։

Ջիվանին եմ քեզ բարեկամ,

Քանի ողջ եմ, ամենայն ժամ,

Հնդկաստանին էլ տեր դառնամ,

Սիրտս քեզանից չի զատվի։

ԵՍ ՄԵԿ ԾԱՌ ԵՄ ԾԻՐԱՆԻ

Ես մեկ ծառ եմ ծիրանի,

Հին արմատ եմ անվանի,

Պտուղներս քաղցրահամ,

Բոլոր մարդկանց պիտանի։

Հին ծառ եմ արևելյան,

Չունիմ որոշ այգեպան,

Տունկերս ամեն երկիր

Ընկած են բաժան-բաժան։

Արևելքում ինձ տնկեց,

Երբ որ աստված ստեղծեց՝

Ասաց՝ աճե, բազմացիր,

Մի այգի էլ ինձ տվեց։

Ուղարկեց մի այգեպան -

Հարավից հսկա իշխան,

Այն հսկայի անունով

Կոչվեցա ծառ հայկական։

Չորս հազար տարվա ծառ եմ,

Արմատս պինդ, կայտառ եմ,

Թեպետ ուժս պակաս է,

Բայց անունով պայծառ եմ։

ԽԵԼՔԻ ԱՇԵՑԵՔ

Նվեր ալեքսանդրապոլցի

Պ. Հովհաննես Խոջայանցին

Անմիտ ճնճղուկը բազեի ճանկից

Ուզում է որս խլել, խելքի աշեցեք,

Կարծես ձանձրացել է գլխից ու գանգից.

Պատերազմ է մտել, խելքի աշեցեք։

Խելքին զոռ տալով է հիմա ամեն բան,

Հիմարն էլ իմաստուն կարծում է իրան,

Նիհար հավը պարարտ, մեծ սագի նման

Ուզում է ձու ածել, խելքի աշեցեք։

Ազնիվ մարդը անարգվում է գեշի հետ,

Երիվարը լուծ է քաշում էշի հետ,

Երկու տարվա հորթը ցուլ - գոմեշի հետ

Բերել կամ են լծել, խելքի աշեցեք։

Գայլը վրան ոչխարի մորթի առած,

Գառներուն պահապան հսկող է դառած,

Աքլորը քարոզչի վերարկու հագած

Ամբիոն է ելել, խելքի աշեցեք։

Ուղտը մետաքսագործ, եզը նավավար,

Գայլը հովիվ դառած կարածե ոչխար,

Աղվեսը հավնոցի դռանն հուշարար,

Ի՞նչ հսկող են գտել, խելքի աշեցեք։

Երեխան ձեռն առած փտած, հին լարը,

Բռնել կամի դարձող ջաղացի քարը.

Գաճաճ մուկը շրջել կուզե մեծ սարը,

Կողքը դեմ է տվել, խելքի աշեցեք։

Ուրացողը խիղճ չունի ամենևին,

Չզգալով, սպիտակ ասում է սևին,

Կույրը չտեսնելով լույսը արևին,

Աշխատում է ստել, խելքի աշեցեք։

Ավել հոգսը վնաս կուտա յուր անձին,

Ուրիշի ցավերը առնելով վզին,

Գայլը հոշոտել է մարդացեց մեկին,

Խենթը սև է հագել, խելքի աշեցեք։

Գորտը մեծ պարոնն է տաքուկ ջրհորին,

Դուրս ելավ, բաժինն է վիշապի փորին.

Իրար հետ սուտ կռվել են ձին ու ջորին,

էշը մեջ է ընկել, խելքի աշեցեք։

Ժլատն աշխատելու է շատ ընդունակ.

Յուր հացը ուտելու չունի ախորժակ.

Խեղճ անձը զրկելով դիզել է ստակ,

Ուրիշն է վայելել, խելքի աշեցեք։

Հանցավոր հարուստը ուրախ խնդալով,

Մեղքից ազատվել է մեծ գումար տալով.

Խեղճ մարդը սխալմամբ մի հավ գողնալով,

Բանտի մեջ է փտել, խելքի աշեցեք։

Մարդ կա գերդաստանը պահում է ցամաք.

Կերթա դուրսը կուտե մեղր ու սեր, կարագ,

Այլոց համար կանե ձայնով պատարագ.

Իրան ժամ չի անիլ, խելքի աշեցեք։

Մի նոր քաղաք տեսա ժամի սիրահար,

Բնակիչները հայ, մոտ քսան հազար,

Իրանք սնունդ չունին ապրելու համար.

Հինգ հատ վանք են շինել, խելքի աշեցեք։

Ինչ կենդանի ուզե լինել շանսատակ,

Կերթա ու կմտնի ծանր բեռի տակ,

Նապաստակը առյուծի դեմ համարձակ

Կռիվ է սկսել, խելքի աշեցեք։

Ցորենը մի անգամ լինելով տկար,

Այնպես բույս չեն գտել, որ անեն նշխար.

Կորեկ հացը իրան կարծելով հարմա

[Javakhk]

ԱԶԱՊՆ ՈԻ ԿԱՐԳԱԾԸ

(Ամուրին ու ամուսնացածը)

Ազապն ու կարգածը նստած մի անգամ,

Խոսում էին իրարու հետ այս տեսակ.

Կարգածն ազապին ասավ, - բարեկամ,

Հերիք մնաս խեղճ ու մոլոր միայնակ։

Ազապն ասավ, - ինձ մի կարծիր խեղճ, մոլոր,

Ազատ, անհոգ ես եմ հատուկ բախտավոր,

Խմբով սիրունները իմս են բոլոր,

Կնայեմ ամենին ազատ, համարձակ։

Կարգածն ասավ,- քեզի կուտամ մի պատվեր,

Դու սուրբ ամուսնության եկ, ունեցիր սեր.

Սիրունների ամեն մեկն էլ ունեն տեր,

Կմորթեն թշվառիդ անսուր, անդանակ։

Ազապն ասավ, - ես եմ առույգ, գեղեցիկ,

Ուրախ, անհոգ, բախտով աջող, երջանիկ,

Որտեղ որ տեսնում եմ մեկ սիրուն աղջիկ,

Ինձ կկարծեմ նրան հարմար ընդունակ։

Կարգածն ասավ,- երջանիկ չես, թշվառ ես,

Մարդկության անօգուտ, անպտուղ ծառ ես.

Դու կաշխատես, այլոց թոնիր կվառես,

Թողնում ես քու տունդ անծուխ, անկրակ։

Ազապն ասավ, - մարդ չի խոսիր ինձ վրա,

Ես եմ անկախ, ինքնագլուխ մեկ տղա.

Ինձանից ոչ հալավ, ոչ հաց ուզող կա,

Կուտեմ, խմեմ, ուրախ կապրեմ շարունակ։

Կարգածն ասավ,- ունեմ համեստ ամուսին,

Տիրոջ փառքը վայելում ենք միասին.

Աստված պարգևել է ինձի թանկագին,

Ունեմ երկու, երեք պաշտելի զավակ։

Ազապն ասավ, - լավ է այսպես մնալը.

Քան թե ամուսնանալ, վերջը զղջալը.

Շատ դժվար է զավակներու հոգալը,

Իմ ինչ պետքն է ընկնել մեծ ցավերու տակ։

Կուրգածն ասավ, - դա է քո պատասխանը,

Չի զղջա ով գիտե իր արած բանը,

Հեշտ կկառավարե նա գերդաստանը՝

Ինչ մարդ գիտե ապրուստի լավ եղանակը։

Ազապն ասավ, - կուզեմ միշտ ազատ ման գալ,

Տնական հոգսերով չեմ ուզեր տնքալ.

Շատերը կցանկան աղջիկն ինձ տալ,

Օրը հազար տեղից գալիս են խնդրակ։

Կարգածն ասավ,- պարապ մարդը ջանք չունի,

Օրերը զուր կանցնեն, աշխատանք չունի,

Չգիտե՞ս կին չունեցողը կյանք չունի,

Աբեղա էլ լինի է ցավոց ճարակ։

Ազապն ասավ, - չեմ համոզվիր հավիտյան

Կամ թե ոտս կապել խեղճ հավի նման,

Ման կուգամ ամեն տեղ որպես ինքնիշխան,

Բեռի տակ մտնելու չունեմ նպատակ։

Կարգածն ասավ,- երբ որ կերթամ դեպի տուն`

Կբացվի իմ սիրտս ինչպես նոր գարուն.

Կինս, զավակներս ուրախ, զվարթուն,

Դեմ կվազեն իրար տալով աղաղակ։

Ազապն ասավ, - ունեմ ես շատ օթևան.

Ամեն օր կունենամ նոր-նոր սիրական,

Իմ գիշերվա ընկերներս ողջ մնան,

Ինձ համար կյանք կուտան ամեն ժամանակ։

Կարգածն աասվ,- ես եմ միշտ բարեհամբավ,

Տանս կյանքը խաղաղ, կեցությունս լավ.

Կմոռանամ բոլորովին հոգս ու ցավ,

Երբ երգում են զավակներս ներդաշնակ։

Ազապն ասավ, - չկա ինձ պես ինքնակամ

Կարգածներու մեջը գիտցիր, բարեկամ,

Թևս բռնող չկա, ուր ուզեմ կերթամ,

Քեզ նման իմ վիզս չեմ ձգեր օղակ։

Կարգածն ասավ, - քանի փոքր է հասակդ,

Պարծանքով կփայլի քո դրոշակդ,

Երբ մեծանաս կմարի այդ կրակդ,

Կմեռնիս անսերունդ և անհիշատակ։

Ազապն ասավ, - այդ խոսքիդ դեմ չունեմ փաստ,

Իրավ որ ազապը խեղճ է ու նվաստ.

Ասա, հրամանիդ կանգնած եմ պատրաստ

Եղիր տառապելույս բարի օրինակ։

Կարգածն ազապի գործերը սարքեց,

Եղավ խաչքավորը, պսակեց, կարգեց,

Ազապն էլ կարգածի խորհուրդը հարգեց.

Աշխարհի օրենքին դարձավ հպատակ։

Ջիվան, բավ Է մեկին առողջ կին մեկ հատ,

Անօրեն է, ով որ կին կպահե շատ.

Պիտի վարվի յուր ծագումին համեմատ,

Մարդ ոչ անասուն է ոչ հրեշտակ։

Ա Յ Ծ Յ Ա Մ

Անհոգ ես, չես գիտեր ինչ կա քո մասին,

Պտտվում են քո խեղճ անձիդ վնասին,

Գամփռներով, բարակներով միասին.

Փախի՛ր, այծյամ, փախի՛ր, որսկանն է գալիս,

Ձագուկներդ տխուր, լալիս են, լալիս։

Որսկանը ճրագով քեզի ման կուգա,

Կուզե ձեռքերը քո արյունով լվա,

Խղճալի, քո տեղյակ սար ու ձոր կուլա,

Փախի՛ր, այծյամ, փախի՛ր, որսկանն է գալիս.

Ձագուկներդ տխուր, լալիս են, լալիս։

Որսկանը գութ չունի, կանե կրակը,

Կամ քեզի կսպանե կամ քո զավակը,

Զուր չի անցնի հրացանի գնդակը.

Փախի՛ր, այծյամ, փախի՛ր, որսկանն է գալիս,

Ձագուկներդ տխուր, լալիս են, լալիս։

Դաշտումը չես ման գար, թե մտածես լավ,

Քեզ կվիրավորեն, կստանաս մեծ ցավ,

Դուրս մի ելներ խիտ անտառից դու բնավ.

Փախի՛ր, այծյամ, փախի՛ր, որսկանն է գալիս,

Ձագուկներդ տխուր, լալիս են, լալիս։

Ձորերը մի մտնիր, վտանգավոր է,

Որսկանը ման կուգա, այնտեղ սովոր է,

Քարայրից խփելով քեզ կգլորե.

Փախի՛ր, այծյամ, փախի՛ր, որսկանն է գալիս,

Ձագուկներդ տխուր, լալիս են, լալիս։

ԱԶԳՈՒՐԱՑԸ

Ով յուր ազգը ուրանա,

Երկու աչքով կուրանա.

Հետնյալ աղքատի նման,

Դռնեիդուռ մուրանա։

Կշտին դիպչի գեղարդը,

Սրտիցը թափի լյարդը,

Դժոխքի բռնցկելիք

Լինի ազգուրաց մարդը։

Կեղծ ու պատիր հնչողին,

Կատվի պես մռնչողին,

Աստված աշխարհից ջնջե

Հայ անունը ջնջողին։

Հայը որբ ժողովուրդ է,

0տարաց մեջ խառնուրդ է,

Ազգուրաց, աստվածուրաց -

Երկուսը մեկ խորհուրդ է։

Երբ որ հայը գումարվի,

Նրան չի հավասարվի,

Հայերեն չգիտեցողը

Կիսատ հայ կհամարվի։

Ազգուրացը անմիտ է,

Յուր ազգին ծուռ կդիտե,

Բթամիտ շահասերը

Ազգությունը ի՞նչ գիտե։

Որոնե Հայաստանը,

Հայրենիքիդ նշանը.

Ինչպես հայ ծնար մորից,

Հայ մտիր գերեզմանը։

Ով դու, հայ մարդ, զորացիր,

Լուսնի նման նորացիր,

Ոչ այլազգին անարգե,

Ոչ քու ազգդ ուրացիր։

Ինքնիշխան անձիդ սիրե,

Կյանքդ նրան նվիրե,

Քրիստոսից ավանդած

Հայի կրոնն էլ սիրե։

Աստված տվեց նմանը,

Ամենին յուր արժանը,

Ազգուրացը Վասակն է,

Ազգասերը՝ Վարդանը։

Թե կհիշվի Վասակը,

Բայց վատ է նպատակը,

Պիտի խոսվի միշտ բարի

Վարդանա հիշատակը։

.....................................

.....................................

Ահա երկու ճանապարհ,

Որին կուզես հետի։

Ք Ա Ջ Վ Ա Ր Դ Ա Ն

Ավարայրի դաշտը ներկեց արյունդ,

Կարմիր Վարդան, հզոր Վարդան, քաջ Վարդան.

Ազգե-ազգ կհիշվի անմահ անունդ՝

Կարմիր Վարդան, հզոր Վարդան, քաջ Վարդան,

Խորտակեցիր ծանր լուծը պարսկական:

Մեռար` թողիր անմահ անուն հիշատակ,

Քո գործքերով դարձար բարի օրինակ.

Դու սուրբ գործի համար եղար նահատակ.

Անմահ Վարդան, հզոր Վարդան, քաք Վարդան,

Խորտակեցիր ծանր լուծը պարսկական։

Քեզ գրգռեց ջերմ հայրենյաց եռանդը,

Պաշտպանեցիր փրկչիդ տված ավանդը,

Դուրս վանեցիր Զրադաշտյան աղանդը,

Դու վեհ Վարդան, հզոր Վարդան, քաջ Վարդան.

Խորտակեցիր ծանր լուծը պարսկական։

ՕՏԱՐԱԿԱՆԻ ԵՐԳԸ

Օտարության մեջը զուր անցավ ջանքս,

Կարոտդ քաշելով մաշեցի կյանքս,

Կրկին դեպի քեզ է սիրտս, բաղձանքս.

Ա՜խ իմ երկիր, անուշ երկիր հայրական,

Պապիս, մամիս, նախնիքներուս օթան։

Ծննդավայր, երբ քեզանից հեռացա,

Կարծես դրախտից դժոխքը ընկա,

Համդ ու արժեքդ ես նոր իմացա.

Ա՜խ իմ երկիր, անուշ երկիր հայրական,

Պապիս, մամիս, նախնիքներուս օթան։

Տկարներուն թե չճնշե հզորը,

Կարելի՞ է որդին մոռանա հորը,

Մանավանդ քեզ նման հարազատ մորը.

Ա՜խ իմ երկիր, անուշ երկիր հայրական,

Պապիս, մամիս, նախնիքներուս օթան։

Օտարության հացը ասացին մեծկակ,

Բայց գնացի, տեսա փոքր նկանակ,

Դառնահամ, անաճուն, սպառող քսակ,

Ա՜խ, իմ երկիր, անուշ երկիր հայրական,

Պապիս, մամիս, նախնիքներուս օթան։

ԹԻՖԼԻՍԸ

Իմ կարողության չափ որքան որ գիտեմ,

Պիտի գովեմ ես աննման Թիֆլիսը,

Կյանքիս մեջ ես վատություն տեսած չեմ,

Ինձ հարգել է միշտ պատվական Թիֆլիսը։

Աստված օրհնե սորա հողն ու ջուրը,

Բազմացնե գործը առևտուրը,

Հետը ոսկի բերե պատմական Կուրը,

Փարթամանա ազնվական Թիֆլիսը։

Բազմալեզու, բազմակրոն, բազմամարդ,

Ժողովուրդը անհոգ, ուրախ ու զվարթ,

Կարմրաթուշ, թե ծեր, թե երիտասարդ,

Սիրուններու բնակարան Թիֆլիսը։

Մայիս ամսում կարծես դրախտ կդառնա,

Ամեն մարդ ժպտալով տանից դուրս կուգա,

Գնում են Մուշտայիդ Օրթաճալա,

Կյանք կստանա հին բուրաստան Թիֆլիսը։

Ողջ Կովկասի քաղաքների թագուհին,

Ինչպես աստղերու մեջ փայլող՝ մի լուսին,

Յոթը միլիոն ժողովրդի մայր տիկին,

Տարածում է վեհ հրաման Թիֆլիսը։

Այստեղի մարդկանց մեջ չկա իմ ու քու,

Իրար հարգող, հնազանդ, հլու,

Ամեն շաբաթ տոն է մեկ եկեղեցու,

Ունի բազում զբոսարան Թիֆլիսը։

Տվել է տերության մեծամեծ մարդիկ,

Քաջ - քաջ գեներալներ, գիտնական անձինք,

Հայրենիքի համար գործել են բարիք,

Լսել, հրճվել է պատվարժան Թիֆլիսը։

Ունի երկու մեծ բանտ, ունի ամրոցներ,

Մեծ հոյակապ տներ, լայն - նեղ փողոցներ,

Ունի արհեստանոց, կերպ - կերպ դպրոցներ,

Ափսոս չունի համալսարան Թիֆլիսը։

Հարուստը շատ հարուստ կապրի ապահով,

Աղքատը՝ ծայրահեղ աղքատ, տունը՝ սով,

Հանքային ջրերով, բաղանիքներով

Համարվում է բժշկարան Թիֆլիսը։

Թիֆլիսը Կովկասի համար ճրագ է,

Զարգացած մարդկանցով պսակ ու թագ է,

Կարելի է ասել հավաքաքաղ է,

Պահում է շատ հայադավան Թիֆլիսը։

Բարեմաղթենք լինի Լոնդոնի նման,

Զարգանա արհեստով, ծաղկի ամեն բան,

Ամեն մեկում հարյուրավոր բանվոր կան,

Պատրաստել է վեց գործարան Թիֆլիսը։

Մեծ մարդկանց մարմիններ իբր գանձ անգին,

Պահում է շիրիմներ շինած ամենին,

Մեկը Վարանցովին, մյուսը Պուշկինին,

Կանգնեցրել է ջուխտ արձան Թիֆլիսը։

Կա տասը լրագիր լեզվով չորս տեսակ,

Բոլորն էլ մարդկության օգուտ, ընդունակ,

Ամենն էլ բանում են, գործերն աջողակ,

Ունի վեց, յոթ տպարան Թիֆլիսը։

Կան ընկերություններ բարձրից հաստատված,

Օրենքով ճանաչված ու գնահատված,

Կարծես հանգամանքից հատուկ խրատված,

Դառնալու է բարոյական Թիֆլիսը։

Ազատվելով բարբարոսաց ձեռքիցը,

Հին ցավերը նա հանել է մտքիցը,

Չար ու բարի շատ են անցել գլխիցը,

Կլինի հազար տարեկան Թիֆլիսը։

Թե գնալու լինինք հարյուր տարի ետ,

Քաղաքումս եղել է առանձին ջոկ պետ,

Այժմ միացած է Ռուսիայի հետ,

Հնում է եղել Վրաստան Թիֆլիսը։

Քաշող զորություն կա սրանում հատուկ,

Գալիս են օտարներ հայտնի, թե ծածուկ,

Որքան պանդուխտներու ջրումն ինչպես ձուկ

Որսացել է որպես ուռկան Թիֆլիսը։

Փուլի կողմից հարուստ հայերն են այստեղ,

Վրացիք էլ ունեն կալվածքներ շքեղ,

Հին ցեղի իշխաններ փարթամ, փառահեղ

Ծոցումն ունի մայր սիրական Թիֆլիսը։

Երկաթուղիները գոռում են, գոչում,

Ամեն օր մարդ, ապրանք այստեղ են լցնում,

Բաքվի ու Բաթումի մեջտեղն է ընկնում

Առուտուրի մեծ կայարան Թիֆլիսը։

էլ որքան թաթ, մուրթադ, որ կա Իրանում,

Միշտ լցվում են Կովկաս փող են տանում,

Ինչքան հիվանդ, կույր, կաղ, խեղ է պահպանում

Անկյալներու պատսպարան Թիֆլիսը։

Ջիվան, աստված երկար օրեր կամենա,

Տոկուն լինի հոսանքներուն դիմանա,

Շեն ու հաստատ լինի, ծաղկի, զարգանա,

Չընկճվի մինչ հավիտյան Թիֆլիսը։

[Javakhk]

ՀԵՔԻԱԹՆԵՐ

(«Աշուղ Ղարիբ»)

ԳԼԽԻԴ ՄԱՏԱՂ ԼԻՆԵՄ

Գլխիդ մատաղ լինիմ, ծերունի հայրիկ,

Մայրս եկեղեցու գավթումը մնաց.

Ողորմություն արա, մի տեղ տուր փոքրիկ,

Մայրս եկեղեցու գավթումը մնաց։

Կորավ կարողությունս, կորավ ամեն բան…

Ես էլ մարդ էի, եղա աննշան...

Խնդրում եմ շնորհես ինձ մի օթան,

Մայրս եկեղեցու գավթումը մնաց։

Հուսով եմ, որ ինձի դու մի տեղ կտաս,

Ընկածներու դրությունը կզգաս,

Մայրս մեռնի, դու մեղքի մեջ կմնաս,

Մայրս եկեղեցու գավթումը մնաց։

Մեկ կողմից ձյուն կուգա, մեկ կողմից անձրև,

Դարձել ենք խեղճ թռչուն, անբուն, առանց թև,

Քեզանից կսպասեմ այսօր մի պարգ,

Մայրս եկեղեցու գավթումը մնաց։

ԵՐԱՆԻ ՁԵԶ

Երանի ձեզ, որ գնում եք հայրենիք,

Կազմել եք ի՞նչ սիրուն երամ, կռունկներ,

Թիֆլիսի վերայով անցեք, սիրելիք,

Իջեք այնտեղ գեթ մի անգամ, կռունկներ։

Ո՜հ, անմեղ թռչուններ, անցավ, անկրակ,

Երգում եք միասին ուրախ, ներդաշնակ,

Սպասեցեք մի քիչ գրեմ մի նամակ,

Տարեք Շահ-Սանամին, ձեզ տամ, կռունկներ։

Ես անբախտ Ղարիբն եմ հուզված ու տխուր,

Կրում եմ սրտիս մեջ անհանգչելի հուր,

Ինձանից մորս տարեք լուր,

Անդ հյուր եղեք, գոնե մի ժամ, կռունկներ։

ԵԿԱ ԱՆՑՆԵԼՈԻ

Եկա անցնելու քեզանից,

Արաքս, ինձ մի ճանապարհ տուր,

Հեռացել եմ տեղից - տանից,

Արաքս, ինձ մի ճանապարհ տուր։

Այս աշխարհն է հին Հայաստան,

Նախնյաց մերոց էր օրորան,

Ինձի երեք սպասող կան,

Արաքս, ինձ մի ճանապարհ տուր։

Ոռnգում ես դու երկիրը,

Գետերի միջում ընտիրը,

Լսե Ղարիբիս խնդիրը,

Արաքս, ինձ մի ճանապարհ տուր։

ԵԿ, ՏՈԻՐ ՕՐՀՆՈՒԹՅՈՒՆԴ

Ղարիբը

Եկ, տուր օրհնությունդ, մայր իմ հարազատ,

Գնամ օտար երկիր՝ ման գամ մեկ միջոց.

Ետ կենալ չի լինի, վճռել եմ հաստատ,

Գնամ օտար երկիր ման գամ մեկ միջոց։

Մայրը

Սիրտս ցավով լցրիր, սիրելի որդի,

Հեռու տեղ գնալով մի լացներ մեզի,

Առանց քեզ կյանք չունիմ, խելքս կթռչի,

Հեռու տեղ գնալով մի լացներ մեզի։

Ղարիբը

Թե չունինք մենք տեր, չունինք բարեկամ,

Բայց աստված կօգնե խեղճին հարաժամ.

Կանչե քույրս տեսնեմ ես վերջին անգամ,

Գնամ օտար երկիր ման գամ մեկ միջոց։

Մայրը

Աստվածանից գտնի մեզ դավ անողը,

Մորից քրոջից քեզ բաժանողը,

Ո՞վ է քեզ օտար երկիր տանողը,

Հեռու տեղ գնալով մի լացներ մեզի։

Ղարիբը

Արի միակ քույր իմ, արի, ո՜հ, մի լար,

Լեր ծերունի մորդ ինքդ մխիթար.

Աղոթե միշտ պանդուխտ եղբորդ համար,

Գնամ օտար երկիր ման գամ մեկ միջոց։

ԹՈՂ, ՍԱՆԱՄ, ԵՐԵՍԻԴ ՄՏԻԿ ՏԱՄ

Թող, Սանամ, երեսիդ մեկ կուշտ մտիկ տամ,

Վարսերդ նոր մեկանց մի անել դիմակ,

Վառվռուն սոխակիս դու վարդ անթառամ,

Այրված եմ արդեն, մի տալ նոր կրակ։

Երկրորդ Անահիտն ես՝ ճիշտ, ոչ առասպել,

Ինքդ Ոսկիամայր, ունես ոսկեթել,

Աշխարհի հայելին երկինքն եմ տեսել,

Երկրում քեզի պես չկա արեգակ։

Սերդ սիրահարիդ հոգուն դարձավ ցեց.

Փափագով պատկերդ տեսնելու դիմեց,

Ով որ հաստատ աչքով քեզ մտիկ տվեց,

Անքուն պիտի մնա երկար ժամանակ։

Ղարիբն եմ, սլացավ միտքս դեպի վեր,

Լուսնթագն էլ չունի քեզ նման պատկեր.

Միայն դու ողջ եղիր, մտերիմ ընկեր,

Ես զոհվեմ, չի լինի Թիֆլիս ավերակ։

ՂԱՐԻԲԻ ՀՐԱԺԵՇՏԸ

Մոտեցավ բաժանման տխուր վայրկյանը,

Թողեք ես լամ, արտասուքս ծով լինի,

Դժվար է քրոջս մորս բանը,

Ես որ գնամ, նրանց պաշտպան ո՞վ լինի։

Ձեզ եմ հանձնում իմ տուն ու տեղ օթան,

Խղճուկ գերդաստանիս դուք եղեք պաշտպան,

Այցելեցեք շուտ-շուտ, հույս տվեք նորան,

Գոնե մորս սիրտը անխռով լինի։

Ուզեցի ձեր մոտը վերքերս բանալ,

Ղարիբն եմ, չեմ կարող անլաց հեռանալ,

Մտերիմ ընկերներ, ինձ միք մոռանալ,

Որ իմ սիրտս հանգիստ, ապահով լինի։

ՂԱՐԻԲԻ ՄՈՐ ԵՎ ՍԱՆԱՄԻ ՈՂԲԸ

Մայրը

Սանամ, ոտքերուդ տակ դնեմ գլուխս,

Ողբա, Սանամ, ողբա, ու՞ր է Ղարիբս,

Վառվում - այրվում եմ, դուրս չի գա ծուխս,

Ողբա, Սանամ, ողբա, ո՞ւր է Ղարիբս։

Սանամը

Քո մատաղդ լինեմ, սիրելի մայրիկ,

Ինչպե՞ս ես չողբամ, սիրելիս չեկավ։

Աշխարհիս մեջ կյանք չունեցա երջանիկ,

Ինչպե՞ս ես չողբամ, սիրելիս չեկավ։

Մայրը

Տես, անիրավ բախտը մեզ ինչեր արեց,

Անամոթ թշնամին դռներս քարեց,

Արյունս չորացավ, շունչս դադարեց,

Ողբա, Սանամ, ողբա, ու՞ր է Ղարիբս։

Սանամը

Ղարիբն ինձի ինչ օրերու հասցրավ,

Հին ցավերուս վերա` նորից ցավ դրավ,

Անիրավ թշնամին բերեց վատ համբավ,

Ինչպե՞ս ես չողբամ, սիրելիս չեկավ։

ՄՆԱՍ ԲԱՐՅԱՎ, ԹԱՎՐեԶ ՔԱՂԱՔ

Մնաս բարյավ, Թավրեզ քաղաք,

էլ չեմ ուզում դառնալ քեզի,

Ատրպատականի ճրագ,

Չեմ կարող մոռանալ քեզի։

Աստված պահե շեն ու ապատ,

Ցավե, վտանգներե ազատ.

Հայրենիք ես, չեմ ուզեր վատ,

Կուզեմ ծաղկած մնալ քեզի։

Հետս առած քույր ու մայրս,

Ծոցդ ավանդ թողի հայրս,

Ուզեցի, ծննդավայրս,

Վերջին բարևս տալ քեզի։

ՇԱՀ ՍԱՆԱՄԻ ԴԻՄՈԻՄԸ ՂԱՐԻԲԻՆ

Ղարիբ, լսե այս խոսքերս, և միշտ առ,

Մի օր չուրախացա, ինչ դու գնացիր.

Թnղի հանդերձներս ես ծիրանեվառ,

Հագնելով ման չեկա, ինչ դու գնացիր։

Եղել էի տգեղ թռչուն անփետուր,

Ողբալով անցնում էր օրերս տխուր,

Ադամանդ օղերս պահում էի զուր,

Մի օր չպճնվա, ինչ դու գնացիր։

Արկղիս մեջ փտան զարդերս պես-պես,

Յոթը տարվա մեջը կյանքս եղավ կես,

Հազար տեղ պատահավ խնջույք ու հանդես,

Ոչ մի տեղ չմտա, ինչ դու գնացիր։

Սանամ, փառքն է վաղանցուկ, խաբուսիկ,

Ո՞վ է տեսել օդը առանց փոթորիկ.

Յոթը ծնունդ անցավ և յոթը զատիկ,

Ես չդրի հինա, ինչ դու գնացիր։

ՍՏԵՂԾՈՂԻՑ ՍՐՏՈՎ ԽՆԴՐԵՑԻ

Ստեղծողից սրտով խնդրեցի մի բան,

Գոհ եմ, որ փափագիս հասցուց շուտ ինձի.

Իցե թե խնդիրս դուր եկավ նորան,

Բարիքներ ցույց տվեց բազմօգուտ ինձի։

Փոքր հասակիս մեջ շատ ցավեր տեսա,

Խնդություն չտեսած հոգսի մեջ ընկա,

Տվեցին իմ ձեռս գինով լի կթխա,

Մի ոսկի ըմպանակ՝ փայլուն-զուտ ինձի։

Իմ ազգականներս մոտ եղան եկան,

Սկսեցին անել լաց ու կոծ կական,

Ոմանք ասին - խելագար է այu տղան,

Ոմանք էլ կարծեցին խելամուտ ինձի։

Արշակն եմ, այս գիշեր մխիթարվեցա,

Հզոր ձեռոք կյանք առա, զարդարվեցա,

Թիֆլիս՝ ՇահՍանամին սիրահարվեցա,

Կարծես թե ծանոթ էր նա մանկուց ինձի։

ՔԵԶ ՈՐ ՏԵՍԱ

Քեզ որ տեսա խելքս եղավ ցիր ու ցան,

Հալվեցավ յուղն իմ սրտում, Արեգնազ,

Թե փափագիս շուտով հասա աննման,

Քեզ հետ կանենք շատ կեր ու խում, Արեգնազ։

Սիրո ձեռքից եղել եմ թափառական,

Ինձ թշվառիս տերը լինի օգնական.

Գիշեր ցերեկ կանչելով «Ախ, սիրական»,

Երեսս չմնաց խնդում, Արեգնազ։

Երբեք հանգիստ չունի սիրահար մարդը,

Ինչպես որ շարժվում է ծառի սաղարթը,

Չէ երգում սոխակը, չէ բացվել վարդը,

Այսօր ձեր այգին է տրտում, Արեգնազ։

Ես Ղարիբն եմ, ցավեր ունիմ անհամար,

Ափսոս փրկվելու չգտա հնար,

Իմ սիրո բարևս ՇահՍանամին տար,

Ես այստեղ կսպասեմ այգում, Արեգնազ։

ՕՏԱՐ ԵՐԿՐԻՑ ՎԵՐԱԴԱՐՁ

Օտար երկրից վերադարձա,

Խոսիր, մի լռիր, իմ սազս.

Գգվելով քեզ ձեռս առա,

Խոսիր, մի լռիր, իմ սազս։

Լավ ես պահել քո թելերը,

Ապրիս, դու հոգվույս ընկերը,

Հարսանյաց մեջ իմ անցքերը,

Պատմիր, մի լռիր, իմ սազս։

Ղարիբն եմ, դու մի մտածել,

Սկսե ձայնդ տարածել,

Յոթը տարի է չեմ ածել,

Խոսիր, մի լռիր, իմ սազս։

ԵՐԵՍԸ ՄԻ ՏԵՍՆԻ ՆԱԽԱՆՁՈՏ ՄԱՐԴԻ

(«Քյարամ և Ասլի»)

Երեսը մի տեսնի նախանձ տմարդին,

Գլուխդ առ նորա մոտհց հեռացիր,

Բարի, ընկերասեր երիտասարդին,

Պատվե, սիրե և արժեքը իմացիր։

Նախանձոտը երբեք օր արև չունի,

Մարդ է ծնվել, բայց մարդկության ձև չունի,

Երբ տեսնում ես մի ծառ, որ տեր չունի,

Մի մոտենալ, դու շատ հեռվից անցկացիր։

Ներսից էլ ներս՝ հողի տակը հատակ կա,

Զգուշացիր, մոխրի տակը կրակ կա,

Կյանքի մեջը հազար ու մի առակ կա,

Մտիր նրա խավերի մեջ, հասկացիր։

Քյարամ, մարդը ծառ է՝ աշխարհն է սղոց,

Անպատճառ կտրում են, թե ունենա խոց,

Թե խելք ունիս, ցավդ մի ասեր այլոց,

Դու սիրով տար, համբերելով դիմացիր։

ԻՆՁՆԻՑ ՄԻՔ ՆԵՂԱՆԱ

Ինձնից միք նեղանա, համեստ քույրիկներ,

Եզրից կերթամ, ճանապարհը ձեզ լինի.

Սրտիս մեջը ունիմ ցավի կծիկներ,

Թույնը ես կխմեմ, մեղրը ձեզ լինի։

Եկա այստեղ չկարծեք թե կմնամ,

Ուզեցի ձեզնով իմ սիրտս բանամ,

Ես ծարավ եմ, մի ջուր խմեմ կգնամ,

Մի կաթիլ ջուր տվեք՝ լիճը ձեզ լինի։

Գինարբու չեմ, աղանդներ չէ հարկավոր,

Սիրականիս ձեռքից ման կուգամ մոլոր,

Ես մի ծաղիկ ունիմ՝ կոկոնից էլ նոր,

Այս կողմերում բուսած վարդը ձեզ լինի։

Քյարամն եմ, համ խելոք, համ էլ անբարիշտ

Կրում եմ սրտիս մեջ տեսակ - տեսակ վիշտ,

Ասլիից անջատված սգավոր եմ ճիշտ։

Սև կհագնեմ, թող կարմիրը ձեզ լինի։

ՈՎ ՆԱԶԵԼԻ

Ով նազելի, մի լար, բավ է,

Վառվում եմ, Ասլի, վառվում եմ,

Ցավս ուրիշ տեսակ ցավ է,

Վառվում եմ, Ասլի, վառվում եմ։

Այս ցավը ինձ մահ պատճառեց,

Կերավ կյանքս սպառեց,

Քո կրակդ ինձի վառեց,

Վառվում եմ, Ասլի, վառվում եմ։

Ինձ լսե, իմ հատընտիրս,

Մի տեղ ամփոփե մոխիրս,

Այսպես էր ճակատագիրս,

Վառվում եմ, Ասլի, վառվում եմ։

Քյարամն եմ, թշվառ արարած,

Այսպես էր կամեցել աստված,

Փափագս սրտումս մնաց,

Վառվում եմ, Ասլի, վառվում եմ։

[Javakhk]

GIVANI

BIOGRAPHY

Givani [Levonian Serob, 1846, the village of Kartsakh (modern Akhalkalak region) – 20.2(5.3).1909, Tiflis] is an Armenian ashough, people’s singer (folk singer). He was born in a farmer’s family. At the age of eight G. was in the charge of his uncle. Since early childhood, under the guidance of a renowned ashough Ghara-Ghazar (Siayi) Givani mastered the rules of famous ashough’s art, learned to play qjaman and violin, composed Turkish and Armenian songs. In 1866 a young ashough Sazajin (Aghajan) arrived at Kartsakh. Making friends with him, in spring, 1867, Givani left for Tiflis. In 1868-95 he lived in Alexandropol, then in Tiflis. Renowned ashoughs Jamaly, Zahry, Maloul, Ghejraty, Fizaji surrounded him with care. Soon Givani was chosen as an ustabashi (a principal master). Till 1880s his songs were printed in various periodical and volumes of ‘’Sokhak Hayastani’’.

In 1870-90 (eighteen seventies-nineties), in the years of rise of public ideas and national-liberation movement, love, lyrical songs of Givani were replaced by the songs of protest and revolt. He was convinced that only Russia could resolve the issue of Western Armenians’ liberation (‘’Older Uncle’’, “O Beauty, Beauty’’.) Even in the years of reaction that followed the revolution of 1905 Givani did not despair, he believed that the Sun of Armenian people’s freedom will rise at the ‘’north’’.

Creativity of Givani is the mirror of Armenian reality of his epoch. He did not just notice and fix urgent issues of the time, injustice and violence, but also protested against them. There is democratic spirit in all his songs, the ashough expressed a lot of ideas using allegories (“Chamois”, ‘’A Beautiful Chicken”, “I am an Apricot Tree’’, ‘’The Letter of Ho’’, ‘’A Brave Eagle', etc). Givani preached to follow enlightenment and science, to love homeland and family, to earn every-day bread by work, never to despair, as ‘’bad days will come and go’’. National and religious discriminations are alien for him. He glorified solidarity, brotherhood, homeland, as well as clean and chaste love, a lot of these songs are performed nowadays (‘’Near the Cool Spring’’, ‘’A Beautiful Dawn Has Come’’, etc.). Givani is an orator, philosopher, and moralist: his wise advice and precepts were orally disseminated by people and used as aphorisms.

Givani is the greatest ashough in Armenian reality. He raised art at a new level and established his school, which is rightfully called a national school in Armenian philology. Givani cleaned ashough song from gab, foreign words, created simple and plain language. He greatly contributed to the development of a new Armenian language. Over 800 songs written by Givani have reached us, about 550 of which have been printed. He translated from Turkish ‘’A Fairy-Tale of Ashgh-Gharib’’ (1887), ‘’A Fairy-Tale of Qjamran and Asil’’ (1888), ‘’A Fairy-Tale of Meliq-Shah’’ (1898). Armenian and Russian art critics and scientists (H. Toumanian, M. Gorky, N. Mar, V. Brusov, V. Kirpoti and others) highly estimated the singer’s art.

K. Dourgarian

* * *

Givani’s musical art is of peculiar importance; he composed a considerable part of his poems to sing. The ashough usually performed with a group consisted of three or four people, he played the violin, which is placed on knees (also qaman), sang in a strong and sensitive voice. Givani continued and deepened traditions that originate from Naghash Hovnatan and were developed by Sayat-Nova: to compose special melody for each song (‘’Dreaming of You’’, ‘’A Friend’’, ‘’ Chamois’’, ‘’Bad Days’’, etc.). He also used music of traditional ashough melodies and interpreted them in his own manner. Givani enriched modulation style of Armenian ashough song with the elements of people’s (village) music and created his individual style of composing. The melodies are life-asserting, optimistic, their sound basis is rich, and rhythm is diverse.

Givani also performed the works of other composers, interpreted or composed melodies (‘’The City of Ani’’). Just at the author's bidding Givani’s songs were written by Q. Kara-Mourza, M. Yekmalian, Komitas, more basically by A. Broutian, then (by listening the performance of other ashoughs) S. Demourian, R. Melikian, and others. A part of records, alongside with other samples that have been preserved, are gathered in a collection compiled and edited by M. Aghayan and Sh. Talian (E., 1995). The style of performing Givani’s songs was warmheartedly preserved by Sh. Talian, then by V. Sahakian, The ashough’s songs were set for a choir by Q. Kara-Mourza and M. Yekmalian, for the piano by N. Tigranian, for symphonic orchestra by G. Kazachenko, for the voice and piano (also for a brass band) by a lot of Soviet Armenian composers. Komitas used the melody of the song entitled ‘’Dreaming of You’’ in his unfinished opera entitled ‘’Anoush’’. The melody of ‘’The City of Ani’’ (with the exception of Kara-Mourza’s version written for a choir) was used by A. Ter-Ghevondian, partially by Komitas and A. Khachatrian.

Givani’s musical art raised Armenian ashough art to a new level, it favorably influenced on the future generations of Armenian ashoughs.

R. Atayan

Works: Songs, Alexandropol, 1882, The Lyre of Givan, v. 1?2, T., Vagharshapat 1900?04, Collection of Songs, Yerevan, 1936, the Lyre of Givan (Preface by A. Sahakian), Yerevan, 1959

Literature: Levonian G., Contemporary Armenian Lyrical Folklore and Ashough Givani, see his Works, Yerevan, 1963

[Javakhk]

Translations of Jivani to English

ALICE STONE BLACKWELL

1857-1950

Alice Stone Blackwell was born September 14, 1857 in Orange, New Jersey before her parents returned to Boston in 1870. She was the only child of Henry Browne Blackwell and Lucy Stone. Her mother, Lucy Stone, was the first woman to earn a college degree in Massachusetts, the first woman to keep her maiden name when she married and she was also the first woman to speak full-time on woman’s rights...

1. A GOOD COMRADE

A GOOD comrade, beautiful and virtuous,

Lights man’s face up, like a bright sun-ray.

When a man has with him a true comrade,

Dark night passes like a sunny day.

Sacrifice is nothing; a kind comrade

Is the spirit’s lamp of light and fire.

A good friend, a true, God-fearing comrade,

Leads man ever upward, high and higher.

When our enemies attack us fiercely,

A brave comrade is a sword in fight.

Whoso has a true friend, singer Djivan,

Never shall one hair of his turn white.

2. THE YOUTH AND THE STREAMLET.

DOWN from yon distant mountain

The streamlet finds its way,

And through the quiet village ,

It flows in eddying play.

A dark youth left his doorway,

And sought the water-side,

And, laving there his hands and brow,

“ O streamlet sweet! ” he cried,

“ Say, from what mountain com’st thou ? ”

“From yonder mountain cold

Where snow on snow lies sleeping,

The new snow on the old.”

“ Unto what river, tell me,

Fair streamlet, dost thou flow ? ”

“ I flow unto that river

Where clustering violets grow.”

“ Sweet streamlet to what vineyard,

Say, dost thou take thy way ? ”

“ The vineyard where the vine-dresser

Is at his work to-day.”

“ What plant there wilt thou water ?”

“ The plant upon whose roots

The lambs feed, where the wind-flower blooms,

And orchards bear sweet fruits.”

“What garden wilt thou visit,

O water cool and fleet ? ”

“ The garden where the nightingale

Sings tenderly and sweet.”

“ Into what fountain flow’st thou ? ”

“The fountain to whose brink

Thy love comes down at morn and eve,

And bends her face to drink.”

“ There shall I meet the maiden

Who is to be thy bride,

And kiss her chin, and with her love

My soul be satisfied.”

3. UNHAPPY DAYS.

THE mournful and unhappy days, like winter, come and go.

We should not be discouraged, they will end, they come and go.

Our bitter griefs and sorrows do not tarry with us long;

Like customers arrayed in line, they come, and then they go.

Over the heads of nations persecutions, troubles, woes,

Pass, like the caravan along the road; they come and go.

The world is like a garden, and men are like the flowers;

How many roses, violets and balsams come and go!

Let not the strong then boast themselves, nor let the weak be sad,

For divers persons of all kinds pass on, they come and go.

Fearless and unafraid the sun sends forth his beaming light;

The dark clouds, toward the house of prayer float past they come and go.

Earth to her well-taught son belongs, with motherly caress,

But the unlettered races like nomads come and go.

Djivan, a guest-room is the world, the nations are the guests;

Such is the law of nature; they pass—they come and go.

[Javakhk]

Հարգելի բարեկամներ,

JavakhkTube-ում տեղադրվել են երեք նոր վիդեոներ աշուղ Ջիվանուն նվիրված`

Աշուղ Ջիվանի, "Ավաղ"

http://uk.youtube.com/watch?v=ge9v_JdTP4c

Աշուղ Ջիվանի, "Ձախորդ օրեր"

http://uk.youtube.com/watch?v=YXD_7Ab8bHU

Աշուղ Գեւորգ, "Ջիվանուն", (կատ. Էդուարդ Թամարյան)

http://uk.youtube.com/watch?v=rs8z28lk2Fo

---------------------------------------------------------

Dear friends,

JavakhkTube presents three new videos dedicated to ashug Jivani։

Ashug Jivani, "Avagh (Regret)"

http://uk.youtube.com/watch?v=ge9v_JdTP4c

Ashug Jivani, "Dzaxord orer (Sorrow days)"

http://uk.youtube.com/watch?v=YXD_7Ab8bHU

Ashug Gevorg, "Jivanun (To Jivani)", (vocal Eduard Tamarian)

http://uk.youtube.com/watch?v=rs8z28lk2Fo

---------------------------------------------------------

Уважаемые друзья,

JavakhkTube представляет Вам три новые видео, посвященные ашугу Дживани

Ашуг Дживани, "Авах (Жаль)"

http://uk.youtube.com/watch?v=ge9v_JdTP4c

Ашуг Дживани, "Дзахорд орер (Горькие дни)"

http://uk.youtube.com/watch?v=YXD_7Ab8bHU

Ашуг Геворг, "Дживани", (вокал Эдуард Тамарян)

http://uk.youtube.com/watch?v=rs8z28lk2Fo