Туманяны в Северном Иране?

[kaivaz]

Для начала определимся с географией.

Речь идет о районе города Ахар (Ahar) в северном Иране - примерно посередине между Табризом и Ардебилем.

Чем замечательна эта местность для нас, армян?

Во-первых, когда-то эта провинция граничила с провинцией Армении - с Парспатуником, который раскинулся вдоль южных перегов Аракса (на современной иранской стороне).

Во-вторых, недавно в сети наткнулся на серию интересных фоток под названием:

Toumanian Cathedralв провинции Ахар

Но для начала карта местности. Город Ахар направо и наверх от Табриза:

[kaivaz]

А теперь, собственно, сам Cathedral.

Из комментариев к фоткам вытекает, что это что-то типа фамильной резиденции Туманянов, построенной в 16 веке.

К сожалению, можно было сохранять только preview - поэтому такой маленький размер кадров.

[kaivaz]

вот еще

[kaivaz]

Вот еще пара снимков

[kaivaz]

еще

[kaivaz]

и еще

[kaivaz]

Как видим - существуют сакральные центры армянской цивилизации, заброшенные за пределы границ Великой Армении, в данном случае, - непосредственно на территории исторической Персии.

Кто такие Туманяны и что это за фамильная резиденция - я не нашел. Если найду информацию или новые фотки этой местности - обязательно сообщу.

P.S.

У персов местность считается национальным природным парком (Арасбаран, недалеко от Ахара), а в старые вреена приравнивалась к амараноцу. Там мягкий климат, леса - что-то типа нашего Дилижана. В этой связи еще больше удивляет, что там у неких Туманянов была фамильная резиденция...

:hm:

[Javakhk]

Удивительная и неожиданная находка! В 16ом веке да еще в Ирана такое армянское “дворянское гнездо”…

[Javakhk]

А откуда эта карта? Там на Арцахе написамо Armenia. Это с АРМЯНСКОГО веб-ресурса?

[Inferno]

А откуда эта карта? Там на Арцахе написамо Armenia. Это с АРМЯНСКОГО веб-ресурса?

[Гость Джанбазеан]

упомянутые территории часть Мец Хайка

[Arciv]

Этот район еще интересен тем, что там вплоть до наших дней сохраняются также реликтовые островки древнего иранского языка «азари». Отрывок из моего исследования (пока не опубликовано) по одному из таких иранских диалектов (с центром в селе Каласур), где есть также сведения о районе в целом:

0.2. Քալասուրի աշխարհագրական դիրքը և ընդհանուր նկարագիրը

Քալասուրի բարբառախումբը տարածված է Իրանի Արևելյան Ատրպատական նահանգի հյուսիսային շրջանում գտնվող Ահարի գավառի (պրս. šahrestān-e Ahar), Քալեյբարի գավառակի (պրս. baxš-e Kaleybar), Հասանուի շրջանում (պրս. dehestān-e Hasanu)։ Քալասուր գյուղը գտնվում է Ահար քաղաքից հյուսիս–արևմուտք 89կմ, իսկ շրջկենտորոն Քալեյբարից դեպի արևմուտք 42կմ հեռավորության վրա գտնվող անտառապատ լեռներով շրջապատված մի կիրճում։ Գյուղ կարելի է մուտք գործել միայն արևելքից վերջինս մոտեցող և մինչև ավելի արևմուտք տեղակայված Խոյինռուդ ձգվող նեղ ոլորապտույտ խճուղով, որը երեք կողմից շրջապատված է Միր–Ալի, Դիրա, Թեժքիրի, Շեթայար, Փարհուր, Մահդի–Խանվերդի, Ղարագուշ, Սաբալան և Սալյան անունները կրող լեռներով, որոնք մաս են կազմում Հայկական լեռնաշխարհի հատված հանդիսացող Սևքարի (պրս. Siyāh Kuh, թյուրք. Qara Dāğ կամ Qaraja Dāğ) լեռնաշղթայի։։(1)

Ավելի լայն ընդգրկմամբ, Արևելյան Ատրպատականի Հասանուի շրջանը Արևմտյան և Արևելյան Դիզմարի շրջանների հետ միասին կազմում է մերձերասխյան Արասբարան (պրս. Arasbārān) բնապատմական գոտին, որը նախկինում հայտնի էր որպես առանձին վարչատարածքային միավոր՝ Ղարադաղի (թյուրք.–պրս. Qaradāğ) կամ Ղարաջադաղի (թյուրք.–պրս. Qarajadāğ) մահալ։(2)

Արասբարանի բնակչությունը պատմականորեն բաղկացած էր հայերից և իրանալեզու ատրպատականցիներից։ Սկսած 1828թ. Ղարադաղի հայկական գյուղերի բնակչությունը հիմնականում տեղափոխվեց Թուրքմենչայի պայմանագրով Ռուսական կայսրությանը անցած այսրկովկասյան տարածքներ, իսկ 1950–ականներից՝ նաև Թեհրան և Թավրիզ, ինչի հետևանքով ներկայում այս շրջանում այժմ արդեն մշտական հայկական բնակչություն չկա։ Սկսած 15–16–րդ դարերից Արասբարանի լեռնային արոտավայրեր սկսեցին մուտք գործել թյուրքալեզու ցեղային միավորները, (3) որոնք ի վերջո հիմնավորվեցին այստեղ, ինչն աստիճանաբար հանգեցրեց տարածքի բնիկ իրանալեզու բնակչության գրեթե լիակատար լեզվական թյուրքացման և միայն առանձին իրանալեզու կղզյակներում է, որ Ատրպատականի բնիկ իրանական բարբառները դեռևս շարունակում են իրենց համարյա աննկատ և «կիսակենդան» գոյությունը։(4)

Քալասուր գյուղի բնակչությունը ներկայում կազմում է մոտ 300 մարդ, որոնցից այստեղ մշտապես բնակվում են հիմնականում միայն տարեցներ, մինչդեռ աշխատունակ տարիքի բնակչությունը տարվա մեծ մասը հիմնականում անց է կացնում երկրի խոշոր արդյունաբերական քաղաքներում։ Դավանական առումով քալասուրցիները շիա մահմեդականներ են։ Գյուղի հին և միջնադարյան պատմության մասին որևէ հիշատակություն մեզ չի հասել, չեն պահպանվել նաև պատմական արժեք ներկայացնող հուշարձաններ։(5) Այս բնակավայրի առաջին հիշատակումը, ամենայն հավանականությամբ, հանդիպում է Էրզրումում բրիտանական հյուպատոս Ջեյմս Բրանտի ուղեգրական նոթերում՝ հրատարակված 1840թ.։(6)

------------------

1.Պարսկերենից և ատրպատականյան թյուրքերենից թարգմանաբար նշանակում է Սև Լեռ: Այս լեռնաշղթան դեռևս Ստրաբոնին հայտնի է որպես Άρμενίωο 'Όρη – «Հայկական լեռներ», որտեղ էր գտնվում այժմյան Ահարից դեպի հյուսիս մինչև Երասխի հովիտը՝ Քարավազի (Խուդափերինի) կամուրջը տանող նշանավոր Դրունք Հայոց լեռնանցքը (մանրամասն տե՛ս Երեմյան, Ս. Հայաստանը ըստ «Աշխարհացոյց»–ի. Երևան, 1963, էջ 50)։

2. Տե՛ս Farhang-e Joγrāfiyāyi-e Irān, vol. 4, Tehrān, 1330 (1951), p. 419.

3. Արասբարանի գոտու թյուրքալեզու ցեղերի մասին մանրամասն տե՛ս Oberling, P. The Tribes of Qaraca Dāğ: A Breaf History. Oriens, vol. 17 (1964), pp. 60-95.

4. Ատրպատականի աստիճանական լեզվական թյուրքացման մասին մանրամասն տե՛ս Kasravī, A. Āzarī yā zabān-e bāstān-e Āzarbāygān. Tehrān, 2nd ed. 1317 (1938), p. 32ff; Yarshater, E. The Iranian Language of Azerbaijan: in Encyclopaedia Iranica, vol. 3 (1988), pp. 239-240; idem, Āzari, in: Zabān-e Fārsi dar Āzarbāyjān, Tehran, 1368 (1989), p. 393։

5. Ղարադաղի շրջանը հարուստ է հայկական պաշտամունքային հուշարձաններով և ուխտատեղիներով, որոնցից մեկը գտնվում է Քալասուրից դեպի հյուսիս լեռնային շրջանում և հայտնի է Ճերմակաքար (թյուրք. Աղդաշ) անունով։

6. Տե՛ս Brant, J. Notes of a Journey through a Part of Kurdistan, in the Summer of 1838, Journal of the Royal Geographical Society of London, vol. 10 (1840), pp. 426.

Еще см:

[kaivaz]

А откуда эта карта? Там на Арцахе написамо Armenia. Это с АРМЯНСКОГО веб-ресурса?

[Javakhk]

Взято из какого-то (уже не найду) форума персов, проживающих в Лос Анжелесе.

Там тред был про иранский футбол, и шел спор откуда родом такой-то иранский футболист. На форум заявился некий (по его собственному выражению) azeri turk и со свойственной этому племени наглостью начал заявлять, что данный футболист азери турк, потому что он родом из Ардебиля, а там живут одни туркоговорящие, и так далее и тому подобное.

В ответ на все это один перс выложил на форуме эту карту и сказал, что футболист родом не из Ардебиля, а из Тавриза, "но это ничего не меняет, так как Тавриз (sic!) тоже часть Азербайджана". Так и сказал.

Вообще ничего удивительного. Иран - враг № 1 США и они плотно работают с персидской диаспорой, дробя ее и усиливая в ней регионализм. Что-то подобное немцы делают с 5 миллионами "турок" у себя на родине, дробя их на курдов, лазов, алевитов и прочее...

[kaivaz]

Кайваз джан, можешь дать линки на персидские форумы (которые НЕ только на персидском языке)?

Кстати, по твоим наблюдениям насколько заинтересованы они внутрикавказской политикой?