Ներածություն՝ վճարային բանկային քարտերի դերը

Վճարային բանկային քարտերը դարձել են ժամանակակից տնտեսության ամենակարևոր գործիքներից մեկը: Այսօր դժվար է պատկերացնել կյանքը առանց դրանց․ մենք վճարում ենք խանութներում, կատարում առցանց վճարումներ, փոխանցում գումար, օգտվում բանկային հաշիվներին հասանելիությունից և նույնիսկ ստանում զեղչեր ու բոնուսներ: Սակայն հասկանալու համար, թե ինչպես է զարգացել ոլորտը, կարևոր է հիշել պատմությունը և դիտարկել ճանապարհը, որը վճարային բանկային քարտերը անցել են հայտնվելու պահից մինչև այսօր:

Վճարային բանկային քարտերի ծագումնաբանական պատմությունը

Վճարային բանկային քարտերի պատմությունը սկսվել է ԱՄՆ-ում 20-րդ դարի կեսերին: 1950 թվականին Diners Club-ը թողարկեց առաջին քարտը ռեստորաններում և հյուրանոցներում վճարումների համար: Դա պլաստիկ չէր, այլ փոքր կարտոնե կտոր՝ տիրոջ անվամբ: Այդ քարտը համարվում է նոր դարաշրջանի սկիզբը՝ անվճար վճարումների ոլորտում:

1958-ին Bank of America-ն գործարկել է BankAmericard-ը, որը հետագայում հայտնի է դարձել Visa ապրանքանիշով: Ուխտագրման հետ համընթաց հայտնվել է Master Charge-ը, որը այժմ հայտնի է որպես MasterCard: Այս նախագծերը առաջին զանգվածային նախաձեռնություններն էին, որոնց շնորհիվ վճարային բանկային քարտերը սկսեցին օգտագործվել միլիոնավոր հաճախորդների կողմից: Առաջին շրջանում քարտերը ուղարկվում էին հազարավոր հաճախորդների անվճար, որպեսզի խրախուսեն նոր համակարգի օգտագործումը:

Սկզբում քարտերը աշխատում էին միայն որոշ քաղաքներում կամ նահանգներում, բայց շուտով ձևավորվեցին միջազգային ցանցեր: 1960-70-ականներին տեխնոլոգիան արագ աճեց. քարտերը դարձան պլաստիկ, ավելացվեց մագնիսական հատված տվյալների պահպանման համար: 1980-ականներին հայտնվեցին առաջին վճարային բանկային քարտերը՝ չիպով, ինչը կտրուկ բարձրացրեց պաշտպանվածության մակարդակը:

Անվտանգության և զարգացման փուլերը

1. Կարտոնե և թղթե քարտեր – օգտագործվում էին միայն հատուկ վճարումների համար՝ հիմնական պաշտպանությամբ:
2. Պլաստիկ քարտեր մագնիսական հատվածով – հնարավորություն էին տալիս պահպանել հաճախորդի տվյալները և արագացնել գործարքները:
3. Չիպ քարտեր – անցում EMV ստանդարտներին, որոնք ապահովում էին բարձր անվտանգություն:
4. Կոնտակտային և կոնտակտային չառանց քարտեր – փոքր գումարների համար կարելի էր վճարել մեկ հպումով առանց PIN:
5. Թվային և վիրտուալ քարտեր – քարտեր, որոնք գոյություն ունեն միայն հավելվածում՝ առանց ֆիզիկական կրիչի:

Տարածում երկրների մեջ

ԱՄՆ-ում հաջողությունից հետո վճարային բանկային քարտերը տարածվեցին Եվրոպայում, Ճապոնիայում և այլ երկրներում: Уже 1970-ականներին դրանք արդեն ծանոթ գործիք էին ճանապարհորդների և բիզնեսի ներկայացուցիչների համար: gradualmente քարտերը ծածկեցին ամբողջ աշխարհը: Այսօր աշխարհի ավելի քան կեսը ունի առնվազն մեկ քարտ, իսկ որոշ երկրներում քարտերի քանակը գերազանցում է բնակչության թիվը:

Հայաստանն էլ ակտիվորեն զարգացնում է վճարային բանկային քարտերի ոլորտը: Ներմուծվում են նոր տեխնոլոգիաներ, թողարկվում են քարտեր յուրահատուկ դիզայնով և ընդլայնված հնարավորություններով: Վերջին տարիներին Հայաստանում նկատվում է աճող հետաքրքրություն էկոլոգիապես մաքուր լուծումների նկատմամբ, ինչպիսիք են փայտե քարտերը և նորարարական Glow քարտերը:

Քարտերի սոցիալական ազդեցությունը

Վճարային բանկային քարտերը մեծ դեր են ունեցել գլոբալ առևտրում: Նրանք արագացրին վճարումները, դարձան ավելի հարմարավետ և անվտանգ: Քարտերը հեշտացրին միջազգային ճանապարհորդությունները և նպաստեցին էլեկտրոնային առևտրի և թվային ծառայությունների աճին: Քարտերը դարձան հին ֆինանսների և թվային տեխնոլոգիաների միջև پل:

Այսօր վճարային բանկային քարտերը ոչ միայն վճարումների միջոց են: Նրանք վստահության խորհրդանիշ են ֆինանսական համակարգում և դարձել են մշակույթի մաս՝ դասական պլաստիկից մինչև մետաղական պրեմիում քարտեր, որոնք ընդգծում են տիրոջ դիրքը: Յուրաքանչյուր քարտերի սերունդ արտացոլում է հասարակության և տեխնոլոգիայի փոփոխությունները:

Վճարային բանկային քարտերի տեսակները

Ժամանակակից վճարային բանկային քարտերը շատ բազմազան են: Նրանք տարբերվում են ֆունկցիաներով, կարգավիճակով, նպատակային լսարանով և նույնիսկ նյութերով: Հաճախորդների համար սա լայն ընտրություն է՝ կարող են ընտրել պարզ վճարային գործիքից մինչև պրեմիում արտադրանք բացառիկ իրավունքներով:

Հիմնական քարտեր

Հիմնական վճարային բանկային քարտերը նախատեսված են ամենօրյա օգտագործման համար: Դրանք հիմնականում դեբետ քարտեր են՝ կապված բանկային հաշվին: Նրանք թույլ են տալիս հեշտությամբ վճարել, կանխիկ գումար ստանալ ATM-ներից և ստանալ աշխատավարձ: Հիմնական քարտերը հասանելի են մեծամասնությանը, և սպասարկման վճարը ցածր է կամ անվճար:

Օրինակ, աշխատավարձի նախագծերում աշխատակիցները ստանում են նման քարտեր: Չնայած պարզությանը, նրանք աջակցում են ժամանակակից հատկություններին՝ կոնտակտային վճարումներ, շարժական դրամապանակներ և չիպ պաշտպանություն:

Ոսկե և պրեմիում քարտեր

Վճարային բանկային քարտերի ավելի բարձր մակարդակ՝ ոսկե, պլատինե կամ պրեմիում կատեգորիա: Այս քարտերը ընդգծում են տիրոջ կարգավիճակը և առաջարկում են ավելի շատ հնարավորություններ՝ ավելի բարձր սահմանաչափեր, օդանավակայանի լաունջի հասանելիություն, ընդլայնված cashback և ճանապարհորդության ապահովագրություն:

Շատ բանկեր թողարկում են մետաղական պրեմիում քարտեր, որոնք ոչ միայն ֆունկցիոնալ են, այլ նաև իմիջի տարր: Պրեմիում քարտերը տարբերվում են դիզայնով՝ թանկարժեք նյութեր, յուրահատուկ մակերեսներ և նույնիսկ անձնական եռաչափ փորագրություններ:

Բիզնես քարտեր

Վճարային բանկային քարտերը բիզնեսի համար նախատեսված են ընկերությունների, ձեռնարկատերերի և աշխատակիցների համար: Նրանք օգնում են առանձնացնել անձնական և կորպորատիվ ծախսերը, պարզեցնել հաշվապահությունը և բարելավել թափանցիկությունը: Օրինակ, ընկերությունը կարող է թողարկել բիզնես քարտեր ճանապարհորդության ծախսերի համար՝ պահպանելով լիակատար վերահսկողություն բոլոր գործարքների վրա:

Բիզնես քարտերը հեշտացնում են սահմանաչափերը սահմանելը, ծախսերը վերահսկելը և հաշվետվություններ ստանալը: Համակցված լոգիստիկայի և ժամանակակից IT նախագծերի հետ, դրանք կարևոր գործիք են կազմակերպությունների համար Հայաստանում և այն դուրս:

Կրեդիտ քարտեր

Անհատական կատեգորիա են կրեդիտ վճարային բանկային քարտերը: Նրանք թույլ են տալիս գնումներ իրականացնել նույնիսկ երբ հաշվում գումար չկա՝ օգտագործելով բանկի կրեդիտային սահմանաչափը: Հաճախորդը կարող է գննել հիմա և վճարել ավելի ուշ: Օգտակար հատկություն է grace period-ը, երբ տոկոսադրույք չի գանձվում:

Այս քարտերը հատկապես պահանջված են էլեկտրոնային առևտրի և մեծ գնումների համար: Նրանք տալիս են ավելի մեծ ֆինանսական ազատություն, բայց պահանջում են կարգապահություն՝ եթե հաշիվը ժամանակին չի մարվում, գանձվում է տոկոսադրույք:

Թվային և վիրտուալ քարտեր

Տեխնոլոգիաների աճի հետ, հայտնվեցին թվային և վիրտուալ վճարային բանկային քարտերը: Այս քարտերին ֆիզիկական մարմին չկա. նրանք գոյություն ունեն միայն շարժական հավելվածներում և օգտագործվում են առցանց գնումների կամ Apple Pay, Google Pay և այլ ծառայությունների համար:

Վիրտուալ քարտերը շատ հարմար են առցանց վճարումների համար: Դրանք կարող են արագ թողարկվել և արգելափակվել, ինչը բարձրացնում է անվտանգության մակարդակը: Շատ օգտագործողներ ստեղծում են առանձին վիրտուալ քարտեր բաժանորդագրությունների համար՝ ծախսերը վերահսկելու համար:

Ապագայում նման լուծումները կաճեն ավելի արագ. օրինակ, 3D e-wallet քարտերը արդեն հայտնվում են և կարող են փոխարինել սովորական պլաստիկ արտադրանքները:

Prepaid քարտեր

Մյուս տեսակն է prepaid վճարային բանկային քարտերը: Կարող եք լիցքավորել որոշ գումար և օգտագործել գնումների համար: Այս քարտերը հաճախ օգտագործվում են որպես նվեր քարտեր՝ հաճախորդը ստանում է քարտ բալանսով, որը կարող է օգտագործվել խանութներում կամ առցանց:

Prepaid քարտերը հարմար են ծնողների համար, ովքեր ցանկանում են վերահսկել երեխաների ծախսերը, կամ մարդկանց, ովքեր ցանկանում են սահմանափակել սեփական ծախսերը:

Սոցիալական և հատուկ քարտեր

Որոշ վճարային բանկային քարտեր թողարկվում են հատուկ օգտատերերի խմբերի համար. օրինակ՝ սոցիալական քարտեր նպաստների համար, ուսանողական քարտեր կրթական արտոնություններով կամ հատուկ քարտեր թոշակառուների համար: Նման արտադրանքները օգնում են բանկերին հասնել տարբեր լսարանների անհատականացված լուծումներով:

Ֆունկցիոնալ դասակարգում

• Դեբետ – օգտագործում է միայն հաճախորդի սեփական միջոցները:
• Կրեդիտ – թույլ է տալիս օգտագործել վարկային միջոցներ:
• Միավորված – համակցում է դեբետ և կրեդիտ ֆունկցիաներ:
• Վիրտուալ – գոյություն ունի միայն թվային ձևով:
• Բիոմետրիկ – օգտագործում է մատնահետք կամ այլ բիոմետրիկ տվյալներ պաշտպանության համար:

Ավանդական և բացառիկ քարտեր

Ավանդականից առանձնանում են բացառիկ վճարային բանկային քարտերը. օրինակ՝ քարտեր յուրահատուկ դիզայնով, LED լուսավորումով կամ նորարարական հատկություններով: ASMO Glow Card օրինակ է, թե ինչպես քարտը դառնում է ոչ միայն վճարման միջոց, այլ նաև ոճի տարր:

Ինչու է կարևոր

Վճարային բանկային քարտերի բազմազանությունը ցույց է տալիս, որ ոլորտը հաճախորդ-կենտրոնացված է. յուրաքանչյուր արտադրանք լուծում է կոնկրետ խնդիր՝ պարզ վճարումներ մինչև պրեստիժային իմիջի ստեղծում: Քարտ ընտրելիս մարդը ստանում է ոչ միայն ֆինանսական գործիք, այլև ծառայություններ, տեխնոլոգիաներ և առավելություններ:

Վճարային բանկային քարտերի տեխնոլոգիաներ և չիպեր

Ժամանակակից վճարային բանկային քարտերը չեն կարող գոյություն ունենալ առանց տեխնոլոգիաների, որոնք ապահովում են նրանց անվտանգությունը և հարմարությունը: Սրանք ներառում են EMV չիպեր, մագնիսական պիտակներ, NFC և հիբրիդային լուծումներ: Առաջին EMV չիպերը հայտնվեցին 1994 թվականին, ինչը մեծ քայլ առաջ էր համեմատած մագնիսական հատվածների հետ:

Չիպերի տեսակները

• Contact Chip (EMV) – պահանջում է քարտի ֆիզիկական մուտք կարդիչի մեջ:
• Contactless / NFC – թույլ է տալիս վճարել մի հպումով՝ փոքր գումարների համար:
• Hybrid / Combo – միավորում է contact և contactless տեխնոլոգիաները:
• Biometric Chip – մատնահետք կամ դեմքի ճանաչում՝ լրացուցիչ պաշտպանություն:

Մետաղական և նորարարական քարտեր

Նորագույն միտումները ցույց են տալիս, որ քարտերը դառնում են ոչ միայն ֆինանսական գործիք, այլև դիզայնի և նորարարության տարր: Մետաղական քարտերը օգտագործվում են պրեմիում դասի համար, իսկ փայտե կամ կլանային նյութերով քարտերը գրավում են էկոլոգիապես մտածող հաճախորդներին:

Ապագայի միտումները

Առաջիկա տարիներին սպասվում է թվային և վիրտուալ քարտերի աճ, բիոմետրիկ անվտանգության լայն կիրառություն, 3D քարտեր և ինտեգրված e-wallet լուծումներ: Բանկերը կենտրոնանում են հաճախորդի փորձի բարելավման, արագ վճարումների և անվտանգության վրա: Վճարային քարտերը դառնալու են լիարժեք թվային փորձ՝ ինտեգրված համակարգերում և հավելվածներում:

Եզրափակում

Վճարային բանկային քարտերը անցել են երկար ճանապարհ՝ փոքր կարտոնե կտորներից մինչև թվային, բիոմետրիկ և մետաղական պրեմիում քարտեր: Նրանք ազդել են տնտեսության վրա, փոխել ֆինանսական մշակույթը և ապահովել հարմարավետություն և անվտանգություն: Այսօր յուրաքանչյուր քարտ արտացոլում է տեխնոլոգիաների և հասարակության զարգացման մակարդակը, և ապագան խոստանում է նորարարություններ, որոնք կփոխանցեն քարտերի ֆունկցիոնալությունը հաջորդ մակարդակ: