Сасунские храбрецы

[Gentle Giant]

Найден самый первый вариант эпоса Сасна Црер, автором которого является урартский жрец Сардур. Публикуем первые две главы из вновь найденной рукописи. Поэма записывалась отдельными четверостишиями на желтых осенних листах. Благодаря специальной технологии хранения листочков, они смогли сохранится сквозь тысячелетия, и с недавних, благодаря новому открытию ереванских археологов вновь доступны читателям. Именно так вылгядел в первоначальном варианте эпос, затем, искаженный устным пересказом.

Քուրմ Սարդուր

Սասնա Ծռեր

Ձոն

ՏերԵՎարեվ

ՏերԵՎանձրեվ

ԱՆՁեվաՐԵՎ

ՀրանՏԵՐեվ

ԳոՀարեվ

Նախերգանք

Ծուռ, ծառ, ծիռ

Տուր, տար, տիր

Ծուր, ծար, ծիր

Տուռ, տառ, տիռ:

Ծեր, տեր, ձեր

Ձոր, տոր, ծոր

Դեռ, դուռ, դառ

Դար, դեր, դիր

Զառ, բառ, տառ:

Ծուռ ծառ` սկիզբ

Կեռ տառ գիր

Թարս բառ դիր

Լուռ լուր բեր

Քուրմ Սարդուր

Գիր սար դուռ

Թուղթ ու գիր

Մեր դուռ լեռ

Մեծ Մը-հեր

Մեր ձեռ ծառ

Վեր մեր տեր

Հեր մեր հուր

Հոր մեր խոր

Խույր մեր խոյ

Նավ մեր Նոյ

Հայր մեր հայ

Թոռ մեր թուրք

Թուր մեր սուր

Տորք Անգեղ

Թյուր գիր թեր

Մեր հայր թուրք

Պար մեր ծուռ

Յար մեր ջուր

Քույր մեր կույր

Մայր մեր մերկ

Քույր մեր յար

Կուռ զորք մեր

Շարք մեր լուռ

Մերկ մայր մեր

Երգ Ա

Ծնունդ

Խոր խուց մութ

Թուր մուտ պուց

Բոց բաց դուռ

Ճա-ռա-գայթ

Խո-րա-սույզ

Ճըր-ճիմ ճեղք

Հուր եվ ջուր

Լույս եվ մութ

Դուռ-ըդ բաց

Պուց-ըդ տուր

Լու-սա-մուտ

Պուց-ամ-ուտ

Ծառ եվ բուն

Սար եվ սեր

Տառ եվ բառ

Տառ-ա-պանք

Բառ-աչ-անք

Տըռփ-ա-սեր

Բառ-ա-ցանկ

Սերմն-ա-ցան

Եր-կու-սով

Եր-եռ-ուն

Ջերմ-ա-ջերմ

Եր-կը-նքով

Եր-կուն-քով

Հեր եվ հոր

Հարց ու փորձ

Ջը-րա-փոս

Ջը-րա-հարս

Ծիծ եվ կաթ

Ծիտ եվ ձագ

Ծիր կա-թին

Ծառ կա-ցին

Ճեր-մակ տեր

Խենթ ծե-րուկ

Գաս-պա-դին

Ծի-ա-ծան

Ծի-րա-նի

Ծե-րա-կույտ

Մեծ Տիգ-րան

Տեր Տի-րան

Տի-րա-կան

Տի-րա-տուր

Ցար Տըր-դատ

Միհըրդատ

Դա-տա-վոր

Թա-գա-վոր

Ծը-նը-նդոց:

Երգ Բ

Սանասար, Բաղդասար

Գոռգոռոց,

Դըղըռդոց,

Դըժընդակ

Գըզվրտոց:

Խըռխըռոց,

Կըռկըռոց,

Կլրտոց,

Հըռհըռոց:

Խենթացած,

Հերսոտած,

Վառվըռուն,

Վարագա

Վայրի խոզ`

Վարազդատ:

Բարդեծան

Ասորի,

Բարզափրան

Ռըշտունի`

Ռուսատյաց,

Ռազմատենչ,

Ուխտադրուժ,

Արյունռուշտ,

Կըռապաշտ,

Կըռվարար

Ու վայրագ,

Կույր ագռավ,

Վայրենի

Վայրերի

Վարչապետ:

Կայծկըլտոց:

Կըսկծանք:

Կոտորած,

Տառապանք:

Տըռփակեզ,

Տենդավառ

Տըղամարդ:

Կռանահար

Կոտրատած

Կարկտահար

Կառապան:

Գոռոզմիտ,

Գըռգըռված

Գընդապետ,

Խմբապետ`

Տաճկատյաց

Տարոնցի

Սասունցի`

Կարապետ:

Ամպագոռ

Որոտում:

Ոռնաձայն

Ողբասած:

Մռնչյուն

Մարտական,

Զարզանդուն:

Մոլագառ

Մարգարե:

Ռազմադաշտ:

Զորակոչ:

Զայրացած,

Զարդաշատ

Զըրադաշտ:

Զինազարդ

Ցեղակրոն:

Խըստակրոն

Խաչակիր`

Նարեկով,

Նիզակով,

Նըժույգով,

Նետերով,

Բուդայի

“Նետի”-ով,

Ներսեսի

Նըզովքով.

Նժարին`

Նիցշեի

Նըժդեհի

Ուսմունքով:

Աշխաշտի,

Խարխարշու,

Կուռունի,

Սարդուրի,

Խոռխոռի,

Գադիշո,

Աշխարհբեկ,

Աշուշա

Մեծ բդեշխ

Խառնախռիվ

Խուժամուժ`

Խանդախանձ

Խռովված:

Խիզախեց,

Խրոխտեց,

Խոյացավ,

Խողխողվեց,

Խարխլվեց,

Ջաղջախվեց

Խառնիխուռն

Ու հախուռն

Խրախույզ,

Հետախույզ,

Խեղդամահ

Սասնա Խոյ:

Գժախոտ:

Գազազած,

Գահավեժ,

Գժտություն`

Գոտեմարտ:

Գանգրահեր,

Գիսախռիվ,

Մարդագայլ,

Գայլամարդ,

Վեհ մարտիկ,

Գայլ Վահան:

Տարագիր

Տարոնցի

Ցուլակերպ

Վահագնի

Մշուշապատ

Մշո դաշտ:

Դրոշազարդ,

Հերհերուն

Հրայր Դժոխք:

Անդրաշխարհ

Անձրևոտ

Ու անձև:

Անձնասպան,

Օձասպան

Անդրանիկ

Օզանյան:

Խաղաղվեց

Խաղողով,

Խալդիի

Երեռուն

Արյունով,

Ավյունով

Ու գինով.

Թանգ գնով`

Եռեսուն

Արծաթով:

Արգիշտի

Արքայի

Ասածով,

Աստըծո

Երկյուղով

Երևաց

Երկնքի

Երկայնքով

Երկնումով

Եվ երկրի

Եզերքով,

Տիեզերքով,

Երգերով`

Երկուսով

Եղեգնից

Ու փրկված

Եղեռնից

Եղբայրներ

Երկվորյակ`

Երվանդը,

Երվազը

Երուսաղ

եմով և

Երասխով`

Երկնային

Երևան:

Սարի դուռ,

Ցար Սարդուր,

Սասնա սար,

Սանասար,

Բաղդասար,

Բաղդադի

Խալիֆա,

Բագունիք,

Բագավան,

Բագրատի,

Խալդիի,

Մըհերի,

Դըռնպահ`

Քաջ որդիք: