Исторический флуд

[sacred]

Today in Armenian History Tuesday, August 10, 1920The Treaty of Sèvres is signed. According to articles 226, 227, 228, 229, 230 pertaining to the massacres, the Turkish government promises to hand over all documents and any persons requested by the Allies. Articles 88 and 89 recognize Armenia as a free and independent state.

Изменено 10 августа 2012 пользователем sacred (история изменений)

[sacred]

Սուբյեկտիվ խոսափող. Սևրի պայմանագիրը կարևոր է նաև քրդերի համար. Ռուբեն Սաֆրաստյան

16:13, 10-Օգոստոս-2012

00:42

01:15

Լրատվական ռադիոն շարունակում է անդրադառնալ Սևրի պայմանագրին: Նշենք, որ այսօր լրանում է դրա ստորագրման 92-ամյակը: Թուրքագետ Ռուբեն Սաֆրաստյանի կարծիքով այս պայմանագիրը չափազանց կարևոր է նաև քրդերի համար:

Հիշեցնեմ, դուք լսում էիք թուրքագետ Ռուբեն Սաֆրաստյանին:

http://lratvakan.am/?p=1128

Изменено 11 августа 2012 пользователем sacred (история изменений)

[cartesius]

ПУШКИНСКИЙ КОТ

http://mouse-lara.livejournal.com/603921.html

Ко дню рождения Пушкина (6 июня) решил привести в порядок свою

библиотеку. Начал перебирать старые бумаги, наткнулся на папку с

рисунками детишек наших друзей, которую со времени приезда в Америку ни

разу не открыл. Из нее выпала маленькая такая тетрадка, исписанная

четким почерком с карабкающимися вверх строчками. Как попала эта

тетрадка в папку понятия не имею. В памяти забрезжил наш отлет из

Шереметьева: утро после бессонной ночи, очередь на досмотр. Человек

средних лет впереди нас пытается объяснить таможеннику, что "никакая это

не рукопись, а личные заметки. " А таможенник кроет его инструкцией, что

"можно только в отпечатанном виде и с разрешением". Так эта тетрадка и

осталась на стойке, а потом, уж не знаю как, впрыгнула в папку. Эту

папку таможенник попросил раскрыть первой. Увидев детские рисунки,

хмыкнул и сказал волшебное "проходите". И вот теперь я держу тетрадку в

руках. Читать чужие заметки, конечно, нехорошо. Но замечаю слово

"Пушкин", повторенное несколько раз на первой же странице, и не могу

удержаться. Заранее приношу свои извинения автору, но он не оставил ни

имени, ни фамилии, ни даже телефона на полях. Итак...

5 января 199...

У лукоморья дуб зеленый;

Златая цепь на дубе том:

И днем и ночью кот ученый

Все ходит по цепи кругом;

Интересно, почему Пушкин посадил кота на цепь? Вроде Цявловский об этом

писал. Это, мол, в традициях русского лубка изображать кота забавником,

затейником и песенником. Кот играет, а остальное зверье танцует и поет.

Похоже на правду. Но при чем здесь цепь? Нужно покопаться.

26 февраля 199..

Да, о коте. Вдруг вспомнил, что Юрий Михайлович во время одного из своих

семинаров в Тарту заметил: "В романе ⌠Евгений Онегин■ Пушкин выразил

свой идеал женщины, наделив Татьяну такими взаимоисключающими

качествами, как страстность и чувство долга. В поэме "Руслан и Людмила"

Пушкин выразил свой идеал кота, посадив это милое животное на цепь, на

что у поэта могли быть свои особые причины". Может знал Ю. М. чего?

13 марта 199..

Провел целый день в ЦГАЛИ, работал с материалами В. В. Вересаева к

"Пушкин в жизни". Вдруг натыкаюсь на выдержку из дневника Дельвига:

"Заехал к Пушкину в Михайловское, нашел его у Арины Родионовны. Мерзкий

кот в который раз оросил мою туфлю зловонной жидкостью". Через час после

первой удачи вторая - нахожу вариант письма Пушкина Соболевскому:

"Безалаберный! Вчера, направляясь к Вульфам, навестил нянюшку мою, Арину

Родионовну. Известный тебе подлец Семен так обработал мои туфли, что все

гости принюхивались, но, к счастию, так и не догадалась об источнике

сильнейшего амбре. Более всех морщила свой очаровательный носик Анна

Петровна Керн, которую с помощью божьей я на днях выеб".

Теперь все понятно! У Арины Родионовны был кот Семен. Видно тот еще

кадр! Его-то Пушкин и посадил на цепь, чтобы на туфли не мочился.

Пушкинский Кот - это сенсация. Нужно срочно какую заметку написать,

застолбить кота.

14 мая 199..

28 апреля у Агеева была защита, гуляли на банкете. Познакомился там с

его тестем, полковником с Лубянки. Выяснилось, что рассекреченные в этом

году архивы КГБ включали в себя архивы III Отделения собственной Его

имп. величества канцелярии. Я получил пропуск в святая-святых и в первый

же день наткнулся на Пушкинского Кота. Дал заказ на копирование, но на

всякий случай и перепишу.

Из письма графа Бенкендорфа к царю:

Ваше Величество!

Нам была доставлена копия записки, посланной г-ном Соболевским графу

Федору Толстому: "Брат Федор! Всякий раз по возвращении из Михайловского

брат Пушкин положительно дурно пахнет. Как русские дворяне, люди чести

и, что немаловажно, друзья Пушкина, мы должны положить предел этому

гнусному животному не на словах (а их было сказано немало), а на деле".

Ваше Величество, крайне радикальный тон этой записки позволяет

предположить наличие заговора против кого-то из достойных граждан нашего

Отечества. Позволю себе напомнить, что граф Толстой описан г-ном

сочинителем А. Грибоедовым как:

Ночной разбойник, дуэлист.

В Камчатку сослан был,

Вернулся алеутом.

И крепко на руку нечист,

с чем трудно несогласиться. За господами Соболевским и Толстым

установлено круглосуточное наблюдение.

Из донесения агента К. графу Бенкендорфу:

Вчера г-да Соболевский и Толстой, переночевав в Пскове и находясь в

наилучшем расположении духа, отправились на почтовых в Михайловское

имение г-на Пушкина. Не заходя в господский дом, они проследовали к

домику крестьянки Арины Родионовны, поймали после превеликих усилий

кота, принадлежавшего вышеуказанной крестьянке, и посадили его в заранее

приготовленный мешок. Придушив кота, дабы причинял он менее шуму, они

отвезли его обратно на почтовую станцию. На станции смотритель за

небольшую мзду поместил кота в поклажу жида Мордко из местечка Лохвицы,

который сей момент выезжал со станции по направлению к своему дому. Г-да

же Соболевский и Толстой, хохоча и веселяся, отправились обратно в

Санкт-Петербург. При этом г-н Соболевский приговаривал: "Теперь уж

Наталья Николаевна причин отказывать Пушкину не имеет вовсе".

Представляя это донесение царю, граф Бенкендорф пишет: "Не будет ли

угодно Вашему Величеству вернуть кота законному владельцу? " Николай I

наложил высочайшую резолюцию: "Коту и жиду повелеваю отныне и впредь

проживать совместно".

13 ноября 199..

Я в Харькове. Выступал на семинаре в университете. Вечером коллеги

потащили на проводы семьи Лохвицких, которые уезжают в Америку.

Красавец-кот собирается в дорогу вместе с ними.

Разговорился с главой семьи, Марком. Он рассказал, что уже почти два

века в их семье всегда есть кот Семен, и имя это переходит от отца к

сыну:

- Мой пра-пра-прадед как-то повез партию мануфактуры из Лодзи в Псков, а

вернулся домой с котом в мешке, который подсунули ему на почтовой

станции. Прадед приютил кота и полюбил его. В следующей поездке

разговорился со станционным смотрителем. Тот признался, что кота

подложил он по просьбе двух важных господ, друзей поэта Пушкина. Кот,

скорее всего, тоже был Пушкина, потому что михайловские мужики спустя

некоторое время искали кота, но так и не нашли. А имя коту - Семен.

Прадед был поклонником великого поэта и полюбил кота еще больше. В семье

есть предание, что кот несколько раз убегал, а потом, к ужасу всех

евреев местечка, эскадрон конных жандармов привозил его назад, но я в

это не верю. Прадед завел от Семена котят и одного из них оставил,

назвав снова Семеном. Так оно и идет до сих пор. А теперь вот Пушкинский

Кот, можно сказать, национальное достояние, уезжает в Америку...

Подошел Семен и негромко мяукнул. Я спросил:

- А здесь Вы его пристроить не пробовали?

- На Украине сейчас о Пушкине лучше не заикаться, а в заповедник

"Михайловское" я написал. Но они ответили, что кот в бюджете не

предусмотрен. Предложили привезти и выпустить, может кто приютит. А как

его выпустить если он - домашний, и главное, мы его очень любим.

Семен снова мяукнул и потерся о ногу хозяина. Марк нервно повел носом и

пожаловался:

- Метить территорию больно горазд. Только и смотри, как бы туфли не

пометил.

Я принюхался, в доме действительно отчетливо пахло кошачей мочой. Пришел

в гостиницу - там пахнет тоже. Что, думаю, за черт? А это - мои туфли.

Полчаса отмывал "привет от Пушкина" мылом.

После проводов не спал целую ночь. Потомки Пушкина - за границей,

рукописи Пушкина - во Франции. Теперь Пушкинский Кот уезжает в Америку.

Неужели и мне собирать чемоданы?..

На этом оканчивается тетрадка, но не жизнь. Эмигрантский мир тесен. Я не

знаком с Марком Лохвицким, но мой сын дружил с его сыном. Они свели

кошку кого-то из компании с Семеном и через три месяца у нас в доме

появилась Елизавета Семеновна, Лиза, как я теперь знаю - Пушкинская

Кошка. Лохвицкие переехали в Калифорнию и сведений о них у меня нет. Но

думаю, что Семен еще жив, а по дому уже бегает юный Семен. Когда он,

свернувшись калачиком, спит, ему снится деревенская изба, снег и голые

кривые березы за мутным окном. В избу входит человек в бакенбардах, в

руке у него бутылка вина.

[cartesius]

http://mi3ch.livejournal.com/2142102.html

Войны в Шотландии были в старину довольно обычным делом. Но одна история, произошедшая в 1692 году вспоминается до сих пор.

Во время сильной метели в горах клан Макдональдов приютил у себя гостей из клана Кэмпбеллов. Между ними были родственные связи и Кэмпбеллы столовались там две недели. А потом вырезали 38 мужчин из рода Макдональдов. За то, что те отказались присягнуть Вильгельму Оранскому. Еще 40 женщин и детей погибли потом от холода, когда их дома были сожжены. Это "убийство на доверии" потрясло Шотландию. С тех пор появилась поговорка "Спроси у горца о Кэмпбелле, и он сплюнет перед тем, как ответить".

Несколько лет назад одного бизнесмена отказались размещать в заказанной и оплаченной им гостинице, на том основании, что его фамилия Кэмпбелл. Тот обратился в верховный суд с вполне резонной аргументацией - я то тут причем? Но суд признал законным действия владельца гостиницы.

[cartesius]

В аристотелевской модели устройства мироздания в центре Вселенной находилась Земля. И дни Пасхи (которые определяются с учетом взаимного расположения Солнца и Луны) были рассчитаны неверно. А поскольку соблюдение церковных праздников являлось необходимым условием спасения души, ошибку надлежало исправить. Церковь поручила это польскому астроному Николаю Копернику.

[Vadim]

Есть такой историк Немировский, так он пишет, что Толкиeн во Властелине Колец для черного языка Мордора взял за основу хурритский. Довольно интересно.

Заклятье кольца и идентификация Черной Речи

Ну и я решил сам посмотреть, что это за язык Мордора, и надо сказать некоторые значения впечатляют, например:

хаи - народ

http://ru.lotr.wikia.com/wiki/%D0%A7%D1%91%D1%80%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B5%D1%87%D0%B8%D0%B5

А кто еще смеялся над Саруманом - Сарумяном. :smile:

[Margaryan]

Գեղարքունիքի մարզում հնագույն բնակավայր է հայտնաբերվել

12:06 . 12/09

Գեղարքունիքի մարզի Սոթք գյուղում ամռանն իրականացված հնագիտական պեղումների արդյունքում հայտնաբերվել է հնագույն բնակավայր: Այնտեղ մարդիկ ակտիվ կյանք են վարել վաղ, միջին եւ ուշ բրոնզի, ինչպես նաեւ վաղ երկաթի դարաշրջաններում (մ.թ.ա. IV հազարամյակի երկրորդ կես-I հազարամյակի սկիզբ): Պեղումներն իրականացրել է ՀՀ ԳԱ ակադեմիայի հնագիտության եւ ազգագրության ինստիտուտը` Հալեի եւ Թյուբինգենի (Գերմանիա) համալսարանների հետ համագործակցությամբ (արշավախմբի ղեկավար` Արսեն Բոբոխյան):

Ինչպես "Արմենպրես"-ին տեղեկացրեց պեղող հնագետը՝ բնակավայրն, ընդհանուր առմամբ, ունեցել է մոտ 4 հեկտար, իսկ պարսպապատ վերնամասը` մեկ հեկտար մակերես: Այն հիմնականում եղել է ժայռափոր, իսկ ժայռերի վրա կառուցվել են առանձին շինություններ:

Բնակավայրի կենտրոնական հատվածում պեղվել է դամբարան, որտեղ թաղված է եղել հավանաբար շատ նշանավոր կամ մեծատոհմիկ մարդ: Պեղումների ընթացքում հողի երես են դուրս եկել խեցեղեն, բրոնզե զենք եւ զարդեր, կենդանիների ոսկորներ, գարու եւ ցորենի հատիկներ, ապակե եւ փիրուզե ուլունքներ եւ մատանիներ: Բացառիկ կարելի է համարել ապակե մատանու հայտնաբերումը, քանի որ նրա պատրաստումը թվագրվում է մ.թ.ա. 16-15-րդ դարերով, ինչը բացառիկ է ողջ հին աշխարհի հնագիտության համատեքստում:

Արշավախումբը վաղ բրոնզեդարյան դամբարան է պեղել նաեւ Գեղարքունիքի մարզի Նորաբակ գյուղում, որը Սոթքից գտնվում է մի քանի կիլոմետր հեռավորության վրա: Դամբարանն ունեցել է չորս խուց, որտեղ թաղված են եղել 5 մարդ: Դամբարանից հայտնաբերվել են 40-ի հասնող բրոնզե եւ երկաթե առարկաներ (հիմնականում զարդեր եւ իշխանության խորհրդանիշեր): Հնագիտական ուսումնասիրությունները Սոթքում եւ Նորաբակում կշարունակվեն հաջորդ տարի:

[sacred]

Գեղարքունիքի մարզում հնագույն բնակավայր է հայտնաբերվել

12:06 . 12/09

Գեղարքունիքի մարզի Սոթք գյուղում ամռանն իրականացված հնագիտական պեղումների արդյունքում հայտնաբերվել է հնագույն բնակավայր: Այնտեղ մարդիկ ակտիվ կյանք են վարել վաղ, միջին եւ ուշ բրոնզի, ինչպես նաեւ վաղ երկաթի դարաշրջաններում (մ.թ.ա. IV հազարամյակի երկրորդ կես-I հազարամյակի սկիզբ): Պեղումներն իրականացրել է ՀՀ ԳԱ ակադեմիայի հնագիտության եւ ազգագրության ինստիտուտը` Հալեի եւ Թյուբինգենի (Գերմանիա) համալսարանների հետ համագործակցությամբ (արշավախմբի ղեկավար` Արսեն Բոբոխյան):

Ինչպես "Արմենպրես"-ին տեղեկացրեց պեղող հնագետը՝ բնակավայրն, ընդհանուր առմամբ, ունեցել է մոտ 4 հեկտար, իսկ պարսպապատ վերնամասը` մեկ հեկտար մակերես: Այն հիմնականում եղել է ժայռափոր, իսկ ժայռերի վրա կառուցվել են առանձին շինություններ:

Բնակավայրի կենտրոնական հատվածում պեղվել է դամբարան, որտեղ թաղված է եղել հավանաբար շատ նշանավոր կամ մեծատոհմիկ մարդ: Պեղումների ընթացքում հողի երես են դուրս եկել խեցեղեն, բրոնզե զենք եւ զարդեր, կենդանիների ոսկորներ, գարու եւ ցորենի հատիկներ, ապակե եւ փիրուզե ուլունքներ եւ մատանիներ: Բացառիկ կարելի է համարել ապակե մատանու հայտնաբերումը, քանի որ նրա պատրաստումը թվագրվում է մ.թ.ա. 16-15-րդ դարերով, ինչը բացառիկ է ողջ հին աշխարհի հնագիտության համատեքստում:

Արշավախումբը վաղ բրոնզեդարյան դամբարան է պեղել նաեւ Գեղարքունիքի մարզի Նորաբակ գյուղում, որը Սոթքից գտնվում է մի քանի կիլոմետր հեռավորության վրա: Դամբարանն ունեցել է չորս խուց, որտեղ թաղված են եղել 5 մարդ: Դամբարանից հայտնաբերվել են 40-ի հասնող բրոնզե եւ երկաթե առարկաներ (հիմնականում զարդեր եւ իշխանության խորհրդանիշեր): Հնագիտական ուսումնասիրությունները Սոթքում եւ Նորաբակում կշարունակվեն հաջորդ տարի:

[sacred]

http://hpj.asj-oa.am/5161/1/1996-1-2(65).pdf

Сафрастян, Р. А. (1996) Национальный вопрос в программных документах партий «османских демократов» (1909—1911 гг.). Պատմա-բանասիրական հանդես, № 1-2 . pp. 65-72. ISSN 0135-0536

[sacred]

ՄԱՐՈՒԹ ՔԱՄԻ - ԱՍՏՎԱԾՆԵՐՆ ՈՒ ՄԱՐՈՒԹԱ ԼԵՌԸ

THURSDAY, 13 SEPTEMBER 2012 22:41 HITS: 167

Հնդարիների դիցաբանական առանձին ըմբռնումներ զարմանք են հարուցում հայկական հավատալիքների հետ ունեցած, երբեմն պատճենահանման աստիճանի հասնող նմանությամբ: Ուսումնասիրությունները կասկած չեն թողնում, որ դրանք առաջացել են միևնույն ակունքից, միևնույն պատմական նախահայրենիքում: Խոսենք միայն դրանցից մեկի` Մարութ աստվածների մասին, որոնք քրիստոնեության շրջանում, հայոց մեջ վերամարմնավորվեցին սուրբ Սարգիսի կերպարի մեջ, բայց այնուամենայնիվ, չկորցրեցին հին պաշտամունքի հետքերը:

Մարութները վեդայական գրականության մեջ քամու, փոթորկի, ամպրոպի և կայծակի աստվածների մեծ խումբ էին կազմում: Նրանց թիվը հասնում է 7-ից մինչև 180-ի: Բոլորն էլ հասակակիցներ են` միաբան, երկվորյակ եղբայրներ: Ծնվել են կովից, որը հնագույն պատկերացումներում պտղաբերության խորհրդանիշ է, կայծակից, որը նույնպես պտղաբերության (անձրևի) հետ է կապված, կամ ինքնաբերաբար` իրենք իրենցից: Նրանք հրաշագեղ, հրեղեն և հզոր պատանիներ են, կրում են լուսաշող զգեստներ: Զինավառված են ոսկե սակրերով, շանթ-նիզակներով, նետ ու աղեղներով և դանակներով: Այծքաղներ կամ նժույգներ լծած երկանիվների մեջ սլանում են օդով, երկնքով, լեռների և ծառերի միջով` ստորերկրյա թագավորությունից մինչև երկնային թագավորություն: Այդ պահին նրանք ահեղ են, սարսափելի վայրի` ցասումով լցված: Երբ հայտնվում են, ճեղքվում են ժայռերն ու լեռները, ճկվում են ծառերը, ցնցվում են ամրոցները, մռնչում է երկինքը, հողը դողում է ահից, խավար է պատում շուրջը: Մարութներն անձրև են հեղում, բացում են ջրերի ակունքները, աղմուկ են բարձրացնում, առաջացնում փայլակ, որոտ և մառախուղ, ապա բարձրաձայն երգում են: Հմուտ են կախարդանքի (գուշակության) մեջ և հրաշքներ են գործում: Մարդիկ նրանցից խնդրում են բուժիչ միջոցներ, անձրև, հարստություն, անասուններ, փառք, ազատություն, ինչպես նաև գթություն` սպանությունից: Մարութների բազմությունը, սովորաբար, ուղեկցում է գերագույն աստված Ինդրային, երբ նա դև - վիշապների դեմ մարտի է մեկնում: Երբեմն նաև լքում են կռվի դաշտը և կռիվ սկսում Ինդրայի դեմ: Նրանց համեմատում են լեռան, արևի, հրի, կայծակի, փոթորկի, երկնքի, թռչունների, արծվի, այծքաղի, նժույգների և այլոց հետ (ԾՌՒօ վՈՐՏՊՏՉ ՎՌՐՈ, Ց. II, ԾՏրՍՉՈ, 1992, ր.121-122):

Այսպիսի ռազմատենչ, անսանձ և վեհաշունչ կերպարներ են Մարութ քամի - աստվածները, որոնցից մարդիկ թեև երկնչում, բայց միաժամանակ բարիք և օգնություն են ակնկալում:

Հայոց մեջ «Մարութ» անունը նախևառաջ կապվում է Մեծ Հայքի Տարոն աշխարհի Սասուն գավառի ամենամեծ ուխտատեղիի` Մարութա վանքի հետ, որը գտնվում էր Մարաթուկ լեռան վրա: «Սասնա ծռեր» էպոսում Դավիթն ու Մհերը (սկզբնապես` նույնպես դիցական կերպարներ) մարտից առաջ միշտ Մարութա վանքին էին օգնության կանչում (իմա` Մարութա աստվածներին) և հաղթության հասնում: Մինչև դարասկզբի թուրքական պատուհասը, սասունցիներն այս լեռան նկատմամբ սրբազան երկյուղածությամբ էին լցված և նրա հետ կապված բազում ավանդություններ էին պատմում: Ազգագրագետ Եղիազար Կարապետյանը գրում է. «Մարաթուկն ուներ նաև մի այլ տարօրինակ երևույթ, որ կոչվում էր «Մարաթկու թոփ»: Ամեն ամառ, հուլիսի հստակ օրերին, երբ ոչ ամպ էր երևում և ոչ էլ որոտ ու կայծակ, Մարաթուկից ահեղ պայթյունի ձայներ էին լսվում: Հարցնողին պատասխանում էին. «Մարաթուկ կրակից, որպեսզի չարքերը, չար մարդիկ նրա հողի վրա ոտք չկոխեն, չանցնեն»: Կանայք իրենց երեխաներին կամ ուրիշներին անիծելիս, ասում էին. «Մարաթկու թոփ առնը քու ջան, Մարաթկու թոփ զքու տուն քանդը» և այլն: Մարաթուկի որոտի ձայնը լսվում էր ամեն տարի ամռանը, սակայն ի՞նչ ձայն էր և որտեղի՞ց էր գալիս, մինչ օրս հայտնի չէ՚ (Ե. Կարապետյան, ՙՍասուն - Ազգագրական նյութեր՚, Երևան, 1962, էջ 121):

Մի ավանդություն պատմում է, որ ժամանակին, Սասնա Անդոք սարը նախանձելով Մարութա սարի շուրջ եղած մեծ պաշտամունքին, մենամարտել է նրա դեմ: Կայծակ թրով խփել, ճեղքել է Մարութի գլուխը, իսկ վերջինս իր կողերից մի վիթխարի քար է վերցրել և շպրտել Անդոքի վրա: Ասում են` մինչև հիմա էլ նկատվում են երկու սարերի վրա այդ մեծ կռվի հետքերը (Վարդան Պետոյան, «Սասնա Ազգագրությունը», Երևան, 1965, էջ 384): Այստեղ խոսքն, իհարկե, ի սկզբանե, ինչ-որ աստվածամարտի է վերաբերել, քանզի դիցաբանական ընկալմամբ, լեռները միշտ էլ կապվում են աստվածների բնակատեղիի հետ:

Մարաթուկ սարի մասին մեկ այլ ավանդազրույց էլ կա, որը, մեր կարծիքով, քրիստոնեական շրջանում է հնարվել. սարի մի քարայրում, ժամանակին, Մարութ անունով սուրբ ճգնավոր է բնակվել, որին մահացու խայթել է կարիճը: Ճգնավորին թաղել են լեռան բարձր գագաթին և նրա անունով կոչել այն (Ե. Կարապետյան, նշվ. աշխ., էջ 121): Բայց այս զրույցը մեզ համար արժեքավոր է այնքանով, որ լեռան անունն, այնուամենայնիվ, անձնավորվում է:

Վարդան Պետոյանը Մարաթուկի անունը բխեցնում է բաբելական Մարդուկ աստծո անունից (Մար/ա/թուկ), ենթադրելով, որ այն կամ բաբելացիներից է ներմուծվել Հայաստան, կամ` հակառակը (Վ. Պետոյան, նշվ. աշխ., էջ 384): Եթե դա ճիշտ է, այդ դեպքում ինչպե՞ս բացատրել «Մարութա» անվանաձևը, որի մեջ «ու» տառը, հայոց լեզվի օրենքների համաձայն, ոչ մի կերպ չէր կարող հոդակապ լինել:

Ուշագրավ է Վ. Պետոյանի մի վկայությունը, որ Մարաթուկի ուխտը տեղի էր ունենում Վարդավառի` ջրի տոնի ժամանակ, երբ ուխտագնաց տղամարդիկ իրենց զենքի ուժն էին փորձում (Վ. Պետոյան, նշվ. աշխ., էջ 385): Երեքից չորս օր նրանք մնում էին Մարութա լեռան մոտ: Զինական խաղերի ժամանակ մեծ հռչակ էր վայելում այն մարդը, որը Մարութա զորությամբ, նշանառության առաջնությունն էր խլում (Վ. Պետոյան, նշվ. աշխ., էջ 35): Կասկած չկա, որ այս սովորույթի մեջ արտահայտված են Մարութա նախաքրիստոնեական աստվածների ջրաբերության և ռազմականության հատկանիշները:

Մնում է պարզել հայ հավատալիքների մեջ այդ աստվածների ամենագլխավոր` քամու հետ ունեցած առնչությունը: Ինչպես ասացինք, հնդարիական դիցաբանությունում Մարութ քամի - աստվածներն ուղեկցում էին Ինդրային վիշապ - դևերի դեմ ճակատամարտի մտնելիս: Թվում է, թե այդպիսի մի վիշապամարտի վկայության մասին է քրիստոնեության տեսաբան Վանական Վարդապետի նկարագրությունը, որում զգացվում է քամու աստվածների ներկայությունը. «Ասեն, թէ զՎիշապն ի վեր յօդն քարշեն: Յայլեւայլ կողմանց հողմ շնչէ եւ ընդ իրար տիպի. այն փոթորիկ ասի. թէ ոչ յաղթեն զիրեար` ոլորին ընդ իրար, եւ վեր ելանեն. տխմարք զայն տեսեալ` Վիշապ կարծեն կամ այլ ինչ» (Ղեւոնդ Ալիշան, «Հին հաւատք կամ հեթանոսական կրօնք հայոց», Վենետիկ, 1910, էջ 73):

Քամու երբեմնի շնչավոր աստվածություն լինելուն որպես ապացույց, համշենահայերն ասում էին. «Եթե նա (քամին - Գ. Մ.) երևար, բոլոր մարդկանց կջարդեր» (Յ. Մուրադեան, «Համշէնցի հայեր», Թիֆլիս, 1901, էջ 81): Այստեղ դարձյալ դրսևորվում է քամու աստվածության ռազմական հատկանիշի վերաբերյալ ակնարկը:

Հայ ժողովրդական հավատալիքներում ջուրն էլ է հողմ և հողմածին: Ջուր հողմից ծնվում են օդի տարբեր տեսակներ, որոնք հայտնի են Հռասափ, Քառասափ, Սարսափ և Մազատ (Նազատ) անուններով: Ջրի և երկնքի միջև գոյություն ունեցող օդային լիցքի մարմնավորումները կոչվում էին Հասոմ, Սուրհապ, Ունագում և Նեսփա (Վարդ Բդոյան, «Հայ ազգագրություն», Երևան, 1974, էջ 203): Հավանական է, որ այս անունները Մարութ հնագույն աստվածներին էին վերաբերում:

***

Մարութ քամի - աստվածները քրիստոնեության շրջանում մարմնավորվեցին Սուրբ Սարգիսի կերպարի մեջ, որը հայ ավանդապատումներում հաճախ է քամի և փոթորիկ բարձրացնում: Նրա` քամու հետ կապ ունենալու մասին ուղղակիորեն վկայում է Գեղարքունիքի մի ավանդությունը. «Սուրբ Սարգիս շատ առյուծ տղա գլի, էտի, քյամով կպտոտա: Շատ պտոտելուց, մեկ օր կհանդիպա ջհուդի աղջկան, կսիրահարվի: Շատ կսիրեն հիրուր, քիչ` չեմ գինա, գուզեն հիրուր առնեն, էտ ջհուդի աղջիկ, էսի խայ քրիստոնյա: Խայուն օրենք չթույլատնա: Սուրբ Սարգիս շատ կմտածա, կտենա հուրիշ փրկություն չկա, կփախցու: Սուրբ Սարգիս ձմեռվա մի սաստիկ օր, փետրվար ամսուն կփախցու էդ աղջկան: Էդ օր ըմալ քյամի կանա, բուք կանա, բորան կանա, կո էտի էլ Սուրբ Սարգսի պասի օրն ա» (Ռոզա Գրիգորյան, «Գեղարքունիք» («Հայ ազգագրություն և բանահյուսություն», հտ. 14), Երևան, 1983, էջ 164):

Սուրբ Սարգիսի պասի օրը մարդիկ պոկում էին մազերը և քամուն տալիս, հավատալով, որ սուրբը մազերի հետ կտանի նաև իրենց ցավերը (Մանուկ Աբեղյան, «Երկեր», հտ. Է, Երևան, 1975, էջ 79): Կրակով գուշակությունների ժամանակ հաշվի էին առնում, թե նրա լեզվակներն ավելի շատ հասարակածի ո՞ր ուղղությամբ են փողփողում (Մ. Աբեղյան, նշվ. աշխ., էջ 63): Սա վկայում է, որ գուշակությունը կապվում էր քամի - աստվածների հետ, ինչպես հնդարիական դիցաբանությունում: Հնդարիների մոտ էլ Մարութ աստվածներից ապաքինում էին ակնկալում:

Ազգագրագետ Վարդ Բդոյանն այն տեսակետն է հայտնում, որ Սուրբ Սարգիսը բերքատվությունը հովանավորող աստվածություն էր: Այս կարծիքը նա հիմնավորում է Ակնում պահպանված մի երգով, որում Սուրբ Սարգիսի անունից ասում էին. «Ով, որ հինգ օր ծոմս պահե, առնիմ աջիկ թևիս (կամ ճերմակ ձիուս) վրա, նետիմ կանաչ արտիս վրա: Ով իմ հինգ օր ծոմս չի պահել, առնիմ չոլախ (ձախ) թևիս վրա, նետիմ չորցած արտիս վրա» (Վ. Բդոյան, «Երկրագործական մշակույթը Հայաստանում», Երևան, 1972, էջ 445): Անշուշտ, եթե անձրևը պտղաբերություն է ապահովում, ապա առանց քամու չի լինում: Իսկ մենք գիտենք, որ քամու աստվածներն անձրևաբեր էին նաև:

Չենք բացառում, որ Մարութ քամիներն իպոստասները կարող էին համարվել հենց այն ձիերի, որոնք, ըստ հին հայոց հավատալիքների, լծված էին Արև աստծո կառքին` Էնիկը, Մենիկը, Բենիկը և Սենիկը (Վ. Բդոյան, «Հայ ազգագրություն», էջ 205): Էլ ուրիշ ի՞նչը կարելի էր համեմատել քամու հետ, եթե ոչ արագընթաց ձին: Ի վերջո, Սուրբ Սարգիսն էլ ճերմակ ձիավոր էր:

Սուրբ Սարգիսն, իբրև փոթորկի և բուքի աստված, պաշտվում է նաև քրդերի մեջ` Խդըր Նաբի անունով: Նրանից քրդերը մեծ երկյուղ են կրում (Մ. Աբեղյան, նշվ. աշխ., էջ 79):

Այս սուրբն, ամենայն հավանականությամբ, պատմական անձ է եղել` Կիրակոս Գանձակեցուց հայտնի Հովհան Մայրագոմեցու աշակերտը, ինչպես կարծում է ազգագրագետ Սահակ Մովսիսյանը: Հայկական ավանդության համաձայն, Սարգիսը քաջ զորական էր և իր հայ ռազմիկներով կռվում էր հունաց բանակի շարքերում: Սակայն նրա սխրանքներին հույները նախանձում էին և որոշեցին հաշվեհարդար տեսնել: Քառասուն հույն գեղեցկուհիների տվեցին նրան և իր զինվորներին` զվարճանալու համար, բայց նախորոք, կանանց կարգադրել էին հայերին հարբեցնելուց հետո գլխատել: Այդպես էլ լինում է: Միայն Սարգիսին բաժին ընկած գեղեցկուհին է սիրուց և խղճահարությունից դրդված, երկնչում: Լալիս է, և արտասուքի կաթիլները թափվում են Սարգիսի երեսին: Նա արթնանում է և իմանում եղելությունը, ապա հելլենուհու խորհրդով, «բոզ ձին» հեծնում ու փախչում են: Հույները հետապնդում են նրանց: Ճանապարհին բուք ու փոթորիկ է բարձրանում փախստականների օգտին, և նրանք հաջողությամբ հասնում են Հայաստան: Հույներն այդ օրվանից ավելի շատ են ատում Սարգիսին, և երբ հայերը նրա պասն են պահում, նրանք սկսում են միս ու յուղ ուտել: Եթե միս չեն ունենում, «տրեխը դնում են թրջոց և իբրև միս, եփում, ուտում են» (Ս. Մովսիսյան (Բենսե), «Հարք (Մշո Բուլանըխ)», («Հայ ազգագրություն և բանահյուսություն», հտ. III), Երևան, 1972, էջ 42): Այս պատմությունն, անշուշտ, զերծ չէ առասպելական որոշակի շաղախից, ինչպես դա երևում է կնոջ արցունքով տղամարդուն արթնացնելու դրվագից: Այդպիսի տեսարանների բազմիցս հանդիպում ենք թե հայկական ժողովրդական հեքիաթներում, թե «Սասնա ծռեր» էպոսում:

Այնուամենայնիվ, մեզ համար ամենաէական հանգամանքներն այն է, որ Մարութ հնագույն աստվածները քրիստոնեության շրջանում ակնհայտորեն ծպտվել են Սուրբ Սարգիսի կերպարի մեջ, իրենց պաշտամունքի հետքերը պահպանելով նաև Սասնա Մարութա լեռան շրջակայքում: Իրենց մասին հուշը թողել են հայերեն ՙմռութ՚ բառի մեջ, որը, հավանաբար, ծագել է նրանց դեմքի ահեղ արտահայտությունից, որը մի ժամանակ նույնիսկ աստվածների վրա էլ էր երկյուղ տարածում:

Գագիկ Մարտոյան http://bnaban.am/ind...runi&Itemid=480

Изменено 18 сентября 2012 пользователем sacred (история изменений)

[Margaryan]

Изменено 18 сентября 2012 пользователем Margaryan (история изменений)

[Самvел]

А что написано на рис.1 и на каком языке?

[KRD]

арамейская надпись царя Арташеса Великого, можно посмотреть статью Периханян об аналогичной надписи из Зангезура, они в принципе стандартные

http://hpj.asj-oa.am...-4%28107%29.pdf

Изменено 19 сентября 2012 пользователем KRD (история изменений)

[Америго]

Спасибо за ссылку. С интересом прочитал, что оказывается Багратиды происходили из мидийцев.

(Кстати, кто их нынешние преемники, какая народность ?).

До этого я знал только об армянских царях - ассирийцах.

[Margaryan]

арамейская надпись царя Арташеса Великого, можно посмотреть статью Периханян об аналогичной надписи из Зангезура, они в принципе стандартные

http://hpj.asj-oa.am/849/1/1965-4%28107%29.pdf