Геворк Эмин, Գևորգ Էմին

[Fleure]

Спасибо внимательному Tolerantu .

Тема посвящается одному из поэтов 20го века. Который написал одно из моих сааамых любимых стихотворений! (ниже напишу)

Гево́рк Эми́н (настоящее имя — Карлен Григорьевич Мурадян, арм. Կարլեն Մուրադյան) (1919 — 1998) — армянский советский поэт. Лауреат Сталинской премии третьей степени (1951) и Государственной премии СССР (1976). Член КПСС с 1953 года.

Биография

Г. Эмин родился в селе Аштарак (ныне город Аштарак Республики Армения) в семье служащего. В 1935 году окончил школу. В 1936—1940 годах учился в Ереванском политехническом институте. Получил диплом инженера по гидротехническим сооружениям. В 1941—1942 годах работал помощником прораба и прорабом на строительстве ГЭС. В 1942—1944 годах служил в РККА. В 1969—1972 годах главный редактор журнала «Литературная Армения».

Творчество

Литературной деятельностью занимается с 1938 года. Опубликовал несколько сборников стихов: «Нахашавиг» («Предтропье») (1940),

«Новая дорога» (1949),

«Поиски» (1955),

«По сей день» (1959),

«В этом возрасте» (1968),

«Двадцатый век» (1970),

«Семь песен об Армении» (1974),

«Век. Земля. Любовь» (1974),

«Из дневника солдата» (1985).

Книга эссе «Путник вечности» (1985).

В своём творчестве поэт обращается к трагическому прошлому Армении, судьбам мира и искусства; говорит об армянских беженцах, разрухе, голоде, геноциде армянского народа в дореволюционные годы.

Награды и премии

* Сталинская премия третьей степени (1951) — за сборник стихов «Новая дорога» (1949)

* Государственная премия СССР (1976) — за сборник стихов «Век. Земля. Любовь» (1974)

* два ордена

* медаль «За доблестный труд в Великой Отечественной войне 1941-1945 гг.»

[Fleure]

Գևորգ Էմին

(1919-1998)

“Գևորգ Էմին, Իմ մասին”:

Պոետի իրական կենսագրությունը նրա ներքնաշխարհի կենսագրությունն է, հոգևոր կյանքի պատմությունը` անբաժանելի իր և իր ժողովրդի կյանքից: Վերոհիշյալից բացի նշվում են նաև նրա կենսագրության սակավ հետաքրքիր փաստերը, որտեղ նա չի տարբերվում մյուսներից` ծնունդը, ուսումը, աշխատանքը, սերը, ուրախություններն ու վշտերը, հոգևորումներն ու հիասթափությունները…

Ես ծնվել եմ 1919 թվին Հայաստանի Աշտարակ գյուղում, ուսուցչի և այգեպանի ընտանիքում: Աշտարակը` մի մեծ գյուղ Հայաստանի սրտում, լի է խաղողի վազերով, հին տաճարներով և հուշարձաններով: Նա գոյություն ուներ թերևս Ուրարտու թագավորության ժամանակ, և իր անունը ստացել է Ուրարտուի Իշտար Աստծո անունից: Աշտարակցիները` ի ծնե այգեգործներ և խաղող աճեցնողներ, կարող են և բռնել, և վայելել չքնաղ գինի: Դա է նրանց բարձր տրամադրության, սրամտության, և իհարկե սիրահարվելու կնոջ, գինու, երգի կամ նույնիսկ բառի, պատճառը: Տարիների ընթացքում նրանք այնքան գինի են խմել, որ այն յուրաքանչյուր աշտարակցու` նաև իմ, արյան մեծ մասն է: Հետևաբար աշտարակցիները ծննդյան օրվանից հարբած, հոգևորված և սիրահարված են: Եվ նրանք բոլորը ներքուստ պոետ են: Ոչ պատահական է Աշտարակը դարերով հանդիսացել մշակույթի օրորոցը, տվել և շարունակել տալ բազմաթիվ տաղանդավոր մարդկանց` գրողներ, պոետներ, լեզվաբաններ, գիտնականներ, և նույնիսկ եկեղեցականներ: Այսպիսով, յուրաքանչյուր աշտարակցի իր հետ ունի իր փայփայած պոեզիայի գրքույկը (հիմնականում Հայաստանի հանգավորված 6.000 տողանոց պատմությունը): Այն ամենից, ինչ ես այն սակավ տարիների ընթացքում սովորել եմ Աշտարակի դպրոցում, մի բանում լիովին վստահ եմ` ամենալավ բաները իմ մեջ, որոնք արտացոլվել են իմ գրքերում, իմ մանկության մի մասն են, ինչպես խաղալը Աշտարակի փոշոտ փողոցներում, նրա այգիներում, Քասախ գետի ափին, Կարմրավոր և Մարինե եկեղեցիների, Արագած և Ծաղկեվանք սարերի մոտ, ծերերի միամիտ, բայց պարունակալի հեքիաթները և երգերը հարսների և բարի կանանց մասին:

1927 թվին մեր ընտանիքը տեղափոխվեց Երևան, որտեղ 1936 թվին ես ավարտեցի միջնակարգ դպրոցը, իսկ 1940-ին Պոլիտեխնիկի ինստիտուտը, որպես հիդրոինժիներ: Այն բանի համար, որ ես այսոր ոչ թե կամուրջներ կամ ջրանցքներ եմ սարքում, այլ գրում եմ գրքեր` շնորհակալ եմ դպրոցում ինձ հանդիպած Հայ գրողներից ամենափայլուններից մեկին` Եղիշե Չարենցին: Եվ ես պարտական եմ նաև Մատենադարանին` հին հայկական ձեռագրերի պահուստին, որտեղ ես աշխատել եմ ուսանող ժամանակ, ստանալով բացառիկ հնարավորություն կարդալ մեր սուրբ գրքերը, կլանելով իմ ազգի տարիքի համն ու հոտը ` հին գրականությունը, մտածված իր իմաստից և պարունակությունից բարձր: Ես նաև շնորհակալ եմ իմ մասնագիտության համար` միայն ճիշտ գիտությունը կարող է օգնել ստեղծագործողին զարգացնել իր մեջ հոգևոր հավասարակշռություն, խուսափելով շատախոսությունից և հաճախակի տաս քայլ անելուց այնտեղ, որտեղ մի քայլը բավական կլիներ: Հետագայում ես գնացի Հայաստանի մեկ այլ տեղանք, որպեսզի կառուցեմ հիդրոէլեկրոկայան բանակի համար, սիրահարվեցի, գրեցի և տպագրեցի արձակ և չափածո ստեղծագործություններս, ապրեցի և սովորեցի Մոսկվայում, հաճախակի այցելեցի Հայաստանը, ճանապարհորդեցի ամբողջ Սովետական Միությունը և սահմաններից դուրս (Կորեա, Ֆրանսիա,Ամերիկա), վկայելով, թե ինչ նման են մարդկային ուրախություններն ու վշտերը ամենուր, և թե ինչ կարևոր է պոեզիան մեր կյանքում:

Ընդհանուր, ես ունեմ տասը սեփական գիրք, երեք որդի և իմ փոքրիկ Հայաստանը, որը հարուստ է իր ձգտումներով, սիրով` աշխարհի բոլոր մարդկանց համար:

Գևորգ Էմին – Երգեր Հայաստանի գրքից:

Մշակեց՝ Մարիամ Պետրոսյան:

[Fleure]

:rolleyes2:

ՀԱՅՐԵՆԱԾԱՂԻԿԸ

Ասում են, մի հայ աղջիկ, գաղթելիս,

Հայաստանից մի ծաղիկ է տարել.

Ջրել արցունքով՝ ամեն լացելիս

Եվ վերադարձի հույսով փայփաել.

Ամեն մի ծաղիկ, մայր հողում ծլած,

Ձգտում է դեպի երկինք ու արև.

Իսկ նա, ուր լիներ, գլուխը ծռած,

Նաել է դեպի երկիրն իր քարե.

Եվ ուղել է իր գլուխը տրտում,

Միայն հայրենի հողում քարքարոտ...

...Այդ ծաղիկը կա ամենքի սրտում

Եվ կոչվում ե նա... հայրենի կարոտ:

***

HAYRENACAХIK@

Asum en, mi hay axchik, gaxtelis,

Hayastanic mi caxik e tarel.

Jrel arcunqov՝ amen lacelis

Ev veradarci huysov phayphael.

Amen mi caxik, mayr hoxum clac,

Dzgtum e depi erkinq u arev.

Isk na, ur liner, glux@ crac,

Nael e depi erkirn ir qare.

Ev uxhel e ir glux@ trtum,

Miayn hayreni hogum qarqarot...

...Ayd caxik@ ka amenqi srtum

Ev kochvum e na... hayreni karot:

[Fleure]

Известное каждому школьнику.

Մեր ԱՅԲՈւԲԵՆԸ

Այբուբեն չէ սա

Բերդ է անմատույց,

Գանձ է աննվաճ:

Դուռ է փրկության,

Ելք, երբ հույս չկա,

Զարթոնքի նվագ:

Էությունն է մեր,

Ընթացքն ու ուղին,

Թագ ու զորավար.

Ժողովող մի կանչ,

Իմաստուն խորհուրդ,

Լինելու համար:

Խունկը խորանի

Ծնողը բանի,

Կնիքն ինքնության.

Հացն հանապազօր հայի սեղանի,

Ձիրքերի հնձան:

Ղողանջը երգի, ղեկը ընթացքի,

Ճեմարան ճառի,

Մարզարան մտքի,մատյան հավատքի,

Յուղ անմար ջահի:

Նախահիմքն է մեր,

Շողը մեր հույսի,

Ոգին մեր ճարտար.

Չինարին այգու,

Պարիսպը մեր տան,

Ջրաղացն արդար:

Ռումբն է մեր ռազմի,

ռունգը բնազդի,

ռահվիրան կյանքի,

Սերն ու սիրտն է մեր,

սերմը միշտ ծլող,

Վեմ ու վիմագիր:

Տունը՝ ցամաքում,

տապանը ջրում,

Րոպեն սլացքում,

Ցորյանը արտում,

ՈՒղին անհայտում,

Փառքը սխրանքում:

Քիստն է ու քաղն է մեր,

քանքար ու քնար,

քարավան ու ափ,

ԵՎ

Օջախն անմար,

օժիտն անհատնում

Ֆե-ից մինչև Այբ:

[Fleure]

ՄԱՅՐԸ և ՈՐԴԻՆ

Սգավոր մի կին, կասկածը սրտում,

Գնում է՝ որդու բախտը բա՜ց անի,

Իմանա, թե ի՞նչ պատահեց որդուն. –

Մոռա՞ց է արդյոք,

Կորա՞ծ,

Կենդանի՞…

Մի խիզախ տղա, ցասումը սրտում,

Կռվով աշխարհի բա՜խտն է բաց անում,

Որ էլ ո՛չ մի մայր չսգա որդուն,

Եվ ոչ մի որդի չընկնի՛ աշխարհում…

Սողում է միայն ո՛րդը ճահիճի,

Վախկո՛տն է նվում և ճո՛րտը նվաստ.

Արծիվը երբեք բարձունք չի՜ զիջի,

Եվ լեռը երբեք հողմից չի՛ նվա…

Հե՜յ, ոտքի՛ ելեք, ոսոխը վայրի,

Իր թաթն Իլյիչի դամբանին պարզած,

Ցրե՜լ է ուզում ուղեղն այս դարի,

Ջարդել՝ Կրեմլի զա՛նգը սրբազան:

Հե՜յ, ոտքի՛ ելեք, մի վերջին անգամ

Կորու՜ստն եմ զգում ես Աբովյանի,

Մեր հողն է խուժել տևտոնն անզգամ,

Որ Սուրբ Մաշտոցի նշխարքը տանի:

Որ ավերի՛ ու ջնջի՛ վերստին

Հին երկիրը մեր՝ նորացած խանդով.

Եվ, կիսատ երգի տողերը շուրթին,

Ընկնե՜ն Վարուժանն ու Սիամանթոն:

Սողում է միայն ո՛րդը ճահիճի,

Վախկո՛տն է նվում և ճո՛րտը նվաստ.

Արծիվը երբեք բարձունք չի՜ զիջի,

Եվ լեռը երբեք հողմից չի՛ նվա…

գիտե՞ս, թե ո՛վ է գալիս, մայրի՛կ,

գիտե՞ս, թե ո՛վ է ելել մեր դեմ,

Ո՛վ է վերստին մեր աշխարհին

Բերում արհավի՜րք, մահ ու հրդեհ… -

Նա՛, ով եղբորը քո նշանված,

Տասնչորս թվին տարավ գերի,

Նա՛, ով Էնվերին “քը՜ս- քը՜ս” տված,

Ուզում էր հայոց հողն ավերի՛…

Ով, յանիչարի ձեռքերով չար,

Արյան ծո՜վ արեց հողը հայոց.

Շիրմաքա՛ր արեց ամեն մի քար,

“Վայոց ձո՜ր” - ամեն ձո՛րը հայոց…

… Մոռացե՞լ ես՝ ջա՛րդն անապատում,

Մոռացե՞լ ես դու Տեր- Զո՛րը սև…

Էլ ինչու՞, մայրի՛կ, լալի՜ս ես դու,

Որ կռի՛վ գնաց որդիդ կըրտսեր…

[Fleure]

ՌԱԶՄԱԿՈՉ

Այս հո՛ղը, այս Երկիր Նաիրի՛ն,

Որ դարեր տանջվա՛ծ է եղել.

Որ հազիվ մի քանի տարի,

Մոռացե՜լ էր կռիվ ու եղեռն.

Մեր փոքրի՛կ, հանճարե՜ղ այս հողը

Անդունդի առա՛ջ է կրկին.

- Պաշտպանի՛ր անցյալի կոթողը,

ալիքը կերտողին փրկի՛ր:

Այս հո՛ղը, որ և հի՛ն, և նո՛ր է,

Մանու՜կ է Միության գրկում,

- Պաշտպանի՛ր քո կրծքով դու մորը,

Որ ապրի մանուկը քնքուշ:

Մեր հի՛ն, բայց նորածի՛ն այս հողը

Մեռա՛ծ է՝ առանց մոր գրկի.

-Բարձրացի՛ր, ավազակն ու գողը

Մտել են մեր հո՛ղը կրկին…

ԵՐԴՈՒՄ

Այս կախարդական լեռների գոտին

Եվ հին երկի՛րն այս՝ լեռների վրա…

Կարո՞ղ է զինվոր չդառնալ որդին,

Երբ մոր վրեժը այրու՜մ է նրան:

Մա՛հ, հպա՜րտ է քո առաջ իմ հոգին.

Իմ միակ կյանքը ես կտամ նրա՛ն,

Որ չպղծվի՜ այս լեռների գոտին

Եվ հին երկի՛րն այս՝ լեռների վրա:

[Fleure]

ԵՍ ՀԱՅ ԵՄ

Ես հայ եմ, հին, ինչպես լեառն այս բիբլիական,

Թաց են ոտքերս դեռ ջրհեղեղի ջրից,

Իմ սուրբ հողն է տեսել Նոյն առաջին անգամ,

Բաբելոնյան Բելը խորտակվել իմ սրից:

Իմ մատների հետքն է կրում կողի վրա,

Քարն առաջին մամռոտ, որ իմ ձեռքով տաշված,

Եվ միացած հողին շաղախով իմ արյան,

Արարատյան դաշտում մեհյանի վեմ դարձավ:

Իմ նահատակ որդոց արյունով է ոռոգ

Ամեն ծաղիկ ու ծառ հողում հայրենական,

Ամեն բլուր՝ քաջի մի շիրիմ է նորոգ,

Եվ կոթողի բեկոր՝ ամեն սանդուղք ու քար:

Ես հայ եմ, հին, ինչպես լեառն այս Արարատյան,

Հազար սուր է բախվել իմ վահանին ահեղ,

Բայց փշրել եմ նրանց ես ցասումով արդար

Եվ լեռներիս նման գլուխս վեր պահել:

[Fleure]

ԻՆՉ՞ՈՎ Է ՄԵՐ ԵՐԿԻՐԸ ՄԵԾ...

Ինչո՞վ է մեր երկիրը մեծ,

Նա՛, որ հազար անգամ զոհվե՛ց,

Բայց հարությո՜ւն առավ նորից,

Խոր Վիրապի՛ց, Վայոց Ձորի՛ց...

Որ, մնացած միայն մի բուռ,

Այն էլ, ավա՜ղ, ո՛չ նույն բռում,

Որպես հրից փրկված խաչբուռ,

Ծլո՜ւմ է այս քար ու ղռում...

.............................................

Նրանով չէ՞ արդյոք նա մեծ,

Նրանով չէ՞, որ նա տևեց,

Որ օտարի հող չգերե՛ց,

Այլ Վահագնի ե՛րգը գրեց.

Սրին հաղթեց խոփով արդա՛ր,

“Սիրեց ղալամ, գիր ու դավթար”,

“Կռո՛ւնկ” երգեց օտար ափում.

“Լո՛- Լո՛” - ջարդի սև սարսափում.

Որ սպանվե՛ց, բայց չմեռա՜վ,

Որ սպառվե՛ց, բայց չկորա՜վ,

Ինչպես իր տան նոր ձեղունին

Թառած ճերմակ այս աղավնին,

Որ լեգենդի պես հնաբույր,

Ոտքերն՝ արնո՛տ,

Ինքը՝ մաքո՜ւր,

Արյան ծովից ելա՜ծ կրկին,

Աչքը հառած արեգակին,

Նրա նման հարատևում

Եվ գալիք է, նայի՛ր, թևո՜ւմ...

[Fleure]

ՀԱՅ ԺՈՂՈՎՐԴԻՆ

Դու երգի ծո՛վ ես անափ,

Ես՝ քո մի կաթի՜լը կյանքում.

Դու ծառի բո՛ւն ես կանաչ,

Ես՝ ճյուղ, որ քեզնո՜վ է ծաղկում.

Չլիներ լի՛ճը Սևանա –

Հազի՜վ թե զրնգար Զանգուն

***

Թե չլիներ հո՛ղը քո,

Ասա՛ ինձ, ո՞ւր չռչեին,

Ո՞ր կտուրին իջնեին

Աղավնինե՜րը երգիս.

Թե չլիներ հո՛ղը քո,

Որտե՞ղ հողմից փրկվեին,

Ո՞րտեղ խարիսխ ձգեին

Առագաստնե՜րը երգիս.

Թե Արև իսկ լինեի –

Ինչի՜ս էր փառքն երկնային,

Թե լույսը քե՜զ չտայի,

Իմ հայրենի՛ք, իմ երկի՛ր...

***

Մասի ՛ս, հպա ՛րտ ես դու,

Մինչ ես ՛

Քո վշտերից կռանու՜մ եմ.

Ջահել, զվա՜րթ ես դու,

Մինչ ես

Քո հոգսերից ծերանում եմ.

Դրանից չե՞ս դու վե՜հ ու վե՜հ,

Իսկ ես տանջվու՜մ,

Սրտնեղում եմ,

Որ մի օրվա անցորդ եմ ես

Իսկ դու հավետ քո տեղու՜մ ես...

Ես քարանում եմ քո վշտից,

Դու խաղ անում աստղերի հետ...

Երանի ես լեռ լինեի

Իսկ դու Մասի ՛ս,-հայոց պոե ՛տ:

[Толерант]

Ա՜խ, այս Մասիսը՛…

Որից փափկո՜ւմ են սրտերը բոլոր,

Երբ ինքը … քա՛ր է.

Որ ջերմացնո՜ւմ է սրտերը մոլոր,

Երբ ինքը … սա՛ռն է.

Որ աշխարհներից հեռավո՜ր–հեռո՜ւ,

Բոլոր հայերին այստե՛ղ է բերում,

Երբ ինքն … այստե՜ղ չէ…

Միաբանության քարո՜զ է կարդում

Աշխարհում ցրված հայերին անտուն,–

Երբ որ … կիսվա՜ծ է.

Որ, մե՜ծ սիրո պես,

Ոչ հեռանո՛ւմ է,

Ոչ էլ գալի՜ս է…

Ա՜խ, այս Մասի՛սը։

[Fleure]

Для тех , кто не умеет читать на армянском , пользуйтесь вот Этим , вставляем текст, нажимаем на Latin (Спасибо СолнЫчке за ссылку).

[Fleure]

ՍԻԱՄԱՆԹՈՅԻ ԱՂՈԹՔԸ (1915)

1.

-Ո՜վ հղացավ այս միտքը դիվական`

Մասիսը ճերմակ,

Մասիսը անբիծ

Այս լայն աշխարհում դնել այն տեղում,

Ուր դար ու դարեր

Պիտի արյունեն լանջերը նրա

Եվ գագաթն անգամ.

Ո՜վ միտք հղացավ

Դժոխք արարել

Եղյալ ու չեղյալ Դրախտի տեղում,

Արարատ լեռան հովանու ներքո,

Երկրի փոխարեն

Մեզ տալով մի հին,

Ոտնակոխ ճամփա,

Հողի տեղ` չոր քար,

Ջրի տեղ` արյուն...

Ո՜վ միտք հղացավ,

Դեռ մեր պատմության վաղ արշալույսին,

Այս արարչագործ,

Հին ժողովրդի

Գլուխը դնել մի հարևանի

(Բիրտ Պարսկաստանի)

Արնոտ սրի տակ.

Մյուսի աջով--

(Բյուզանդիո խաչով),

Պահանջելով,

Որ նա...ծախի իր հոգին,

Եթե ուզում է... մարմինը փրկել:

Եվ եթե դարերն

Անզոր են եղել նրան ազատել,

Եվ եթե

Գալիք դարերն անզոր են ազատել նրան

Եվ հրաշքն է լոկ

Հնարն անհնար

Տե՛ր,

Տուր ինձ Մովսես մարգարեի պես

Հանել ու տանել ցեղն իմ հալածված

Այս Հայաստանից,--

Ոչ-Մահաստանից,

Ոչ-Քարաստանից,

Դեպի ապահով, ուրիշ մի եզերք

(Կա՞ այդպիսի տեղ...)--

Ցեղն իմ մշտատև--

Նրա սերմը նոր

Արմատները հին,

Վեպ, կոթող ու երգ...

Տուր պերճաբանիս

Թլվատությունը նրա մոգական

Եվ սուրը նրա`

Աղբյուր հանելու հանդիպած քարից,

Եվ գավազանը`

Ճեղքելու Կարմիր ծովը մեր բախտի,

Լացի ու արյան,

Թեկուզև Մովսես մարգարեի պես

Իմ մահը գտնեմ,

Օտար հող մտնեմ,

Այդ երանելի ափին չհասած,

Բաղձալի սեմին նրա փակ դռան...

Տե՛ր,

Չե՞ս լսում դու

“Կարմիր լուրերը” ջարդի ու արյան...

2.

Ջնջվում է ,

Կորչում,

Իմ ազնիվ սերմը,

Տեսակն ու սեռը.

Եվ ինչպե՞ս մնար,

Ինչպե՞ս դիմանար.

Երբ մենք, թվով` քիչ,

Սակայն եզակի որակ ենք եղել,

Քանակի աշխարհ...

Նետ ու աղեղի փոխարեն` տավիղ

Եվ գիր ենք պաշտել սրի փոխարեն

Եվ զենքի տեղ` երգ,

Զորքի տեղ` ցնորք--

Զենքի, զորքի ու բանակի աշխարհ...

Մենք` մարդկության ու պատմության դոնոր

Ամեն մի դարի

Արդար պայքարին

Արյուն ենք տվել,

Արյունը մեր քիչ,

Արյունը մեր թանկ.

Դրա փոխարեն

Մեզ գովք շռայլող

Թանաքի՛ աշխարհ...

Ինչքան ել դժվար,

Հաճախ` անհնար,

Բայց,ինչ էլ լիներ,

Միշտ մարդ ենք եղել

Ու մարդ մնացել--

Տմարդի՛ աշխարհ.

Եղել ձիրք, տաղանդ,

Երբ վսեմ տաղանդն

Աղանդ է կոչվել,

Աղանդի՛ աշխարհ.

Նվիրվել բարուն ու գաղափարին--

Նեղ կաղապարի

Ու... չարի աշխարհ.

Երկրպագել ու խնկարկել միայն

Ներշնչումի ու արարման պահին--

Փողի, օգուտի

Ու շահի աշխարհ...

Ջնջվում է ,

Կորչում իմ ազնիվ սերմը,

Տեսակն ու սեռը,

Իմ անկրկնելի ցեղը հայկական.

Քսաներորդ դար,

Եվ դո՛ւ, մարդկություն,

Որ,

Իբրև բարի,

Եվ հոգատար ու խղճով ես այնքան,

Որ պահպանում ես

Ու փրկում մահից

Նույնիսկ գորշ գայլի

Կամ շնագայլի տոհմ ու ցեղերին,

Ամեն տեսակի

Գիշատիչներին ցեղի մարդկային,

(Օձից մինչև... Կայեն... )

Մտցրո՛ւ ցեղն իմ

"Կարմիր գրքի" մեջ...

Բայց ո՛չ, սպասի՛ր.--

Հենց այդ գրքում եր--

Ցեղասպանության արյունոտ գրքում,--

Որ նա հասավ իր վերջին օրհասին

(Դեր Զորից` Պոլիս

Եվ Վանից` Բասեն... )

"Ճերմակ գիրք" կազմիր,

Հայերին տանջող

Ու բնաջնջող

Սև ոճիրների մասին բյուրավոր.

Եվ փրկի՛ր, փրկի՛ր

Իմ ցեղի

Վերջին այս սերմը մի բուռ--

Սերմը դարավոր,

Սերմը փառավոր...

Փրկի՛ր, զորավոր,

Եթե չես ուզում,

Որ մի դար հետո

Իմ ցեղի լեզուն

Եվ հայ դպրության գանձերն աննման,

Անհնար լինի վերծանել, ավա՜ղ,

Շումերների

Ու Ացտեկների հին գանձերի նման...

3.

" Ո՜վ մարդկային արդարություն,

թող ես թքնե՛մ քու ճակատիդ ":

Թքե՛լ եմ բոլոր

Չարին ծառայող

Ու բարուն դավող

Գրքերի վրա,

Բոլոր երգերի, ներկերի վրա

Եվ արվեստների,

Եվ արհեստների.

Խաբող հույսերի,

Նենգող հույզերի

Եվ սին մոռացում բերող

Տենչերի ու երազների.--

Իսկ ամենից շատ,

Ամենից ավել--

Մեծ-մեծ խոսքերի,

Մեծ-մեծ զորքերի,

Մեծ-մեծ աչքերի,

( Որոնք չեն տեսնում

Տեսածը իրենց... )

Եվ արդարության,

Եվ արդարության...

Թքել եմ, այո՛,

Եթե մի փոքրիկ,

Հանճարեղ մի ազգ,

Որը դարերով

Կերտել է միայն,

Ու պաշտել միայն

Ազնիվն ու բարին--

Այս էլ քանի դար,

Մորթվո՜ւմ է , մորթվո՜ւմ.

Եվ-- ամենից շատ--

Ամենից դաժան,

Այս... իբրև հույսի

Եվ... լույսի դարում...

Մորթվում է լկտի,

Մորթվում անպատիժ,

Մեծ--մեծ զորքերի,

Մեծ--մեծ խոսքերի,

Եվ նաև...

Մեծ--մեծ աչքերի առջև,--

Եվ ոչ-ոք, ոչ-ոք

Չի փրկում նրան,

Չի օգնում նրան

Կամ... ձեռք երկարում...

Եվ, թեև դուք ինձ,

Հայ բանաստեղծիս

Դափնի եք տալիս,

Սիրում, մեծարում,

Բայց ես չեմ կարող

Ապրել ու երգել

Այս հողագնդում`

Այսպիսի դարում

Եվ այս... աշխարհում...

Եվ, Եղեռնից ու ջարդից առավել,

Այդ է ինձ տանջում`

Յոթն անգամ ավել

Ու յոթնապատիկ.

Օ՜, դու մարդկային

Կամ.. անմարդկային

Կեղծ արդարություն,

Ես -- Սիամանթոն--

Ավելի` մեռած

Քան ապրած, սիրած --

Բանաստեղծս հայ,

Թքե՛լ եմ ես քո կեղտոտ ճակատին...

[Fleure]

ՍՓՅՈՒՌՔԻ ՏԽՈՒՐ ԲԱՐԵԿԱՄԻՍ

-Ե՜տ հրիր այդ դառը օղին.-

Գիտե՛մ, դժվա՜ր է դա կարի,

Որ ափերը քո սուրբ հողի

Դու չե՜ս տեսնում այսքան տարի.

Բայց, եթե կա վիշտ ու կարիք,

Կա և Բերկրանք, Ճիշտ ու Բարիք.

Ձեռքըդ օղուն մի՛ երկարիր,

այլ` նկարի՜ր...

- Ե՜տ հրիր այդ ձեռքը սիրուն,

Որ քեզ կարող է կործանել,

Թեև նա՛, ում դո՛ւ ես սիրում

Քեզ երա՜զ է թվում անե,

Բայց հավատա՜ քո Նուարդին,

Երկմտանքը սրտից վանի՛ր,

Ի՜նչ Շամիրամ էլ որ խանդի,

Լսո՞ւմ ես ինձ`

- Երգահանի՜ր...

- Ե՜տ տար հաշիշն այդ դառնագին,

Որ քեզ արել է իր գերին,

Գիտեմ, համրա՛նք կա աստղունքին,

Եվ թիվ չկա՜ քո վշտերին.

Բայց վայե՞լ է թոռին Նոյան

Նմանվել խե՜ղճ ջրահեղձի...

Հիշի՛ր Լե՛ռը Ջրհեղեղյան

Եվ, լսո՞ւմ ես,

- Բանաստեղծի՜ր...

Նմանվիր այն ժողովրդի՛ն,

Որ քեզ ճիգով աշխարհ բերել,

Դար ու դարեր, երգը շուրթին,

Մահացե՜լ է, բայց... չի՛ մեռել.

Նրա նման եղիր տոկո՛ւն,

Հենվի՛ր նրա հզոր թևին

Եվ նրա մեծ իղձը հոգում`

Հարատևի՜ր,

Հարատևի՛ր...

[Fleure]

ԶԳՈՅՇ ԽՈՍԻՐ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ

Զգո՜ւյշ խոսիր Հայաստանում.-

Այստեղ ամեն գագաթ ու ձոր,

Արձագա՜նք է տալիս հզոր

Եվ քո խոսքը հեռո՜ւ տանում...

Թե բարի են խոսքերը քո,

Հայոց լեռները, ակնածանքով

Կխոնարհվե՜ն քո դեմ լռին`

Բաշը քսած քո ձեռքերին:

Իսկ թե չա՜ր են` լեռները մեր,

Հրաբխի բեռնե՛ր անմեռ,

Որ լռե՜լ են, բայց չե՜ն հանգել,

Քեզ լավայո՜վ կարձագանքեն,

Որ լեռնե՜ր է քշում-տանում...

Զգո՜յշ խոսիր Հայաստանում:

Զգո՜ւյշ քայլիր Հայաստանում,-

Նե՜ղ են ճամփեքը լեռնական,

Երկու հոգու տեղ չե՛ն անում,

Թե դեմ- դիմաց ելնեն հանկարծ.

Թե բարեկամ ես ու ընկեր,

Ա՜նց կկենաք իրար գրկած,

Թե դավո՛վ ես այստեղ ընկել,

Կգլորվես ժայռերից ցած.

Ո՞վ եղավ քո գալու վկան,

Գնալդ ո՞վ է իմանում...

Նե՜ղ են ճամփեքը լեռնական,

Զգո՜ւյշ քայլիր Հայաստանում:

Զգո՜ւյշ գործիր Հայաստանում,-

Մենք գահ ու թագ չե՜նք ունեցել,

Եվ... արքա է ամեն մի հայ.

Զորք ու բանակ չե՜նք ունեցել,

Եվ... սպա՛ է ամեն մի հայ.

Ամեն մի հայ` լեռան մի ծերպ,

Ամեն մի հայ` ուրույն մի կերպ,

Ամեն մի հայ` մի Հայաստան-

Բաժա՜ն-բաժա՜ն,

Անմիաբա՜ն,

Զատվա՜ծ, հատվա՜ծ,

Եվ սակայն` մի՛,

Երբ սպառնում է թշնամին

Մեր դարավոր անմահ երթին

Եվ այս ժայռին թառած բերդին,

Որ Հայրենի՜ք ենք անվանում...

Զգո՜ւյշ գործիր Հայաստանում

[Fleure]

ԵՐԳ - ԵՐԳՈՑ

Ես հա՛յ եմ. հին, ինչպես լյա՛ռն այս բիբլիական,

Թա՜ց են ոտքերս դեռ ջրհեղեղի ջրից,

Իմ սուրբ հո՛ղն է տեսել Նոյն առաջին անգամ,

Բաբելոնյան Բելը՝ սատակել իմ սրից:

Իմ մատների հե՛տքն է կրում հնադարյան

Քարն առաջին մամռոտ, որ իմ ձեռքով անցավ,

Եվ, միացած հողին շաղախով իմ արյան,

Արարատյան դաշտում մեհյանի վե՛մ դարձավ,

Սուրբ մեհյանի, որտեղ արեգակից առաջ,

Ես վառեցի հու՜րն իմ ատրուշանում խալդաց,

Երբ Մասիսը ինձ պես դեռ չէ՜ր լսել հառաչ

Եվ ծաղկով ու սոսյաց անտառո՛վ էր պատած:

Իմ նահատակ որդոց արյունից է բուսել

Ամեն ծաղիկ ու ծառ, և այս անտա՛ռն անգամ,

Ամեն բլուր՝ քաջի մի շիրի՜մ է լուսե

Եվ կոթողի բեկոր՝ դաշտի ամեն մի քար:

Ես հա՛յ եմ. հին, ինչպես լյա՛ռն այս Արարատյան,

Հազար տե՜գ է բախվել իմ վահանին ահեղ,

Փշրե՜լ եմ ես սակայն ամեն սուր ու պատյան

Եվ լեռներիս նման գլուխս վե՛ր պահել:

Ամեն դար իմ հոգում մի կնճիռ է պեղել,

Որդիներիս ցրել աշխարհով մեկ արար,

Կտրե՛լ ընձյուղ տվող ամեն ծառ ու եղեգ՝

Արարարատս սուզել հեղեղներում արյան.

Բայց հեղեղից փրկված տապանի պես Նոյի,

Արարատից իջած հայրենիքն իմ քարե,

Որբի համառությամբ ես ապրե՜լ եմ նորից,

Արյունս յուղ արած՝ կանթեղներս վառել

Եվ, վերստին պանդուխտ որդիներիս գտած,

Աչքերս լիքն արցունք, ինչպես վերքը՝ արնով,

Ավեր բու՜յնս եմ շինել, կռել խոփ ու գութան,

Նոր << Մատյա՜նս >> երկնել՝ նոր Նարեկիս ձայնով...

Ես հա՛յ եմ. հին, ինչպես լյա՛ռն այս բիբլիական,

Չէ՜ր դիմանա լեռը տառապանքիս հանդեպ,-

Ի՛նձ է խոցել ամեն բռնակալ ու արքա,

Ամեն ելնող Աթիլլ իմ երկի՜րն է քանդել...

Ես, դարերով սովոր կոտորածին, գաղթին,

Ինչպես հավերժ ձյունին գագաթների Մասյաց,

Մի բուռ ցորյան՝ փրկված անցյալի մեծ արտից

Եվ գալիքի բերրի ու խոր հերկին հասած,

Դրած հիմքերն անխախտ վերածնված իմ տան,

Սահմաններս փռած Բյուրականից... Լուսին,

Այս դարի նոր երգին խառնած երգս Գողթան,

Գու՜յն ու ձև՜ եմ տալիս իմ դարավոր հույսին...

Ես հա՛յ եմ, հին, ինչպես լյա՛ռն այս Արարատյան,

Ես՝ դարերով պանդուխտ իմ հայրենի տնում,

Հայրենական հողում գտած տուն ու ոստան,

Հաղթության ու փառքիս Ոսկեդա՜րն եմ տոնում: